یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای یک خواننده، داشتن محدوده‌ی صوتی گسترده است. محدوده‌ی صوتی به بازه‌ای از پایین‌ترین تا بالاترین نتی گفته می‌شود که یک فرد می‌تواند با کیفیت مناسب و بدون فشار اجرا کند. هر خواننده بسته به جنس صدا، نوع تمرین و وضعیت تارهای صوتی خود، محدوده‌ی صوتی خاص خود را دارد؛ اما این محدوده می‌تواند با تمرینات صوتی صحیح، تکنیک‌های مناسب و حفظ سلامت تارهای صوتی گسترده‌تر گردد.
داشتن محدوده‌ی صوتی وسیع‌تر به خواننده این امکان را می‌دهد که بدون محدودیت، در سبک‌های مختلف بخواند و اجرای پویاتری داشته باشد. علاوه بر این، توسعه‌ی صدا به او کمک می‌کند تا توانایی اجرای قطعات پیچیده‌تر و سنگین‌تر را نیز داشته باشد و بتواند احساسات متنوع‌تری را در اجراهای خود به نمایش بگذارد.
در این مقاله، تمرینات و تکنیک‌هایی را بررسی می‌کنیم که می‌توانند به تدریج موجب افزایش نت‌های بالا و پایین در محدوده‌ی صوتی شما شوند، بدون اینکه به تارهای صوتی شما آسیب برسانند.
تمرین اول: تنفس دیافراگمی
تنفس صحیح، اساس خوانندگی و گسترش محدوده‌ی صوتی است. تنفس دیافراگمی به شما این امکان را می‌دهد تا با کنترل بهتر هوا، صداهای قوی‌تر و پایدارتری تولید کنید.
این تمرین را بهتر است ایستاده یا نشسته انجام دهید که با وضعیت بدن شما در هنگام خوانندگی مطابقت بیشتری دارد؛ اما اگر در جلسات اول این کار دشوار است، می‌توانید آن را در حالت دراز کشیده تمرین کنید و بعد از بهبود در آن، وضعیت بدنی خود را درست کنید:
- یک دست را روی سینه و دست دیگر را روی شکم قرار دهید.
- از طریق بینی دم عمیق بگیرید. تمرکز کنید که شکم شما به سمت بیرون حرکت کند، در حالی که سینه تقریباً ثابت می‌ماند (از طریق توجه به میزان حرکت دست‌ها، می‌توانید درست یا غلط بودن تمرینتان را متوجه شوید).
- به آرامی از طریق دهان بازدم کنید و اجازه دهید شکم به حالت اولیه بازگردد.
این تمرین را ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز انجام دهید تا به تنفس دیافراگمی عادت کنید.
تمرین دوم: لیپ تریل (Lip Trill)
لیپ تریل یکی از تمرینات مؤثر برای گرم کردن صدا و توسعه‌ی محدوده‌ی صوتی است. این تمرین، با ایجاد ارتعاش در لب‌ها، به بهبود کنترل تنفس، کاهش تنش‌های عضلانی و افزایش انعطاف‌پذیری تارهای صوتی کمک می‌کند.
نحوه‌ی انجام تمرین:
- صاف بایستید یا بنشینید، شانه‌ها را آرام و رها نگه دارید.
- لب‌ها را به هم نزدیک کنید طوری‌که بتوانند به راحتی ارتعاش کنند.
- با دمیدن هوا از ریه و بدون استفاده از حنجره، لب‌ها را به ارتعاش درآورید تا صدای «ببب» تولید شود.
- پس از تسلط بر ارتعاش لب‌ها، به آرامی نت‌های مختلف را به صدا اضافه کنید و سعی کنید محدوده‌ی صوتی خود را از پایین به بالا و بالعکس گسترش دهید.
این تمرین را روزانه به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام دهید.
تمرین سوم: اجرای مقیاس ۴ نتی با یکی از حروف مصوت
این تمرین برای تقویت رزونانس، کنترل صدا و گسترش محدوده‌ی صوتی بسیار مفید است.
نحوه‌ی انجام تمرین:
- یکی از حروف مصوت را انتخاب کنید مثل «آ» یا «او».
- یک نفس دیافراگمی عمیق بکشید. شانه‌ها را رها کرده و بدن را در وضعیت آرام قرار دهید.
- شروع کنید به اجرای یک مقیاس ۴ نتی بر روی این حرف: آ-آ-آ-آ گام‌به‌گام از نت‌های پایین به بالاترین نت‌هایی که می‌توانید بخوانید بروید.
- پس از انجام مقیاس در مسیر صعودی، همین تمرین را در مسیر نزولی تکرار کنید.
- در طول تمرین، سعی کنید هیچ‌گونه فشار اضافی وارد نکنید و صدا را به صورت یکنواخت، صاف و روان تولید کنید.
روزانه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه را به انجام این تمرین، اختصاص دهید.
تمرین چهارم: تمرین زمزمه (Humming Exercise)
این تمرین که بیشتر برای گرم کردن تارهای صوتی قبل از خواندن مورد استفاده قرار می‌گیرد، روشی ملایم برای گسترش محدوده‌ی صوتی نیز محسوب می‌شود. تمرین هامینگ باعث افزایش انعطاف‌پذیری تارهای صوتی، بهبود کنترل بر صدا، کاهش تنش در گلو و افزایش قدرت و استقامت صدا می‌گردد.
نحوه‌ی انجام تمرین:
- در یک حالت راحتِ ایستاده یا نشسته قرار بگیرید.
- بدن خود را ریلکس کنید؛ به خصوص در ناحیه‌ی شانه‌ها و گردن.
- یک دم عمیق دیافراگمی (شکمی) از طریق بینی بگیرید.
- با بازدمتان حرف «م» را به صورت ممتد و ملایم زمزمه کنید (در هر سطحی از صدا که راحت هستید).
- در طول این صدا، دهان شما بسته است و بخش پایینی صورتتان ارتعاش دارد.
- به تدریج در هر تکرار، تلاش کنید تا زمزمه را به نت‌های بالاتر یا پایین‌تر انتقال دهید.
- از پایین‌ترین نت راحت خود شروع کنید و به‌تدریج به سمت نت‌های بالاتر بروید؛ سپس دوباره به نت‌های پایین بازگردید.
این تمرین را روزانه برای ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام دهید.
تمرین پنجم: تمرین با آوای «ر»
تمرین با آوای «ر» یکی از تمرینات مؤثر برای تقویت تارهای صوتی و بهبود کنترل صدا است. این تمرین به شما کمک می‌کند تا از تنش اضافی در گلو جلوگیری کرده و صدای خود را با دقت بیشتری تولید کنید.
نحوه‌ی انجام تمرین:
- در یک وضعیت راحتِ ایستاده یا نشسته قرار بگیرید.
- شانه‌ها و گردن شما باید ریلکس باشند.
- از ناحیه‌ی دیافراگم یک دم عمیق بگیرید.
- صدای «ر» را به صورت ممتد، پیوسته و روان تلفظ کنید.
- سعی کنید از صدای «ر» در مناطق مختلف صوتی استفاده کنید. به طور مثال می‌توانید از نت‌های پایین شروع کنید و سپس به تدریج آن را به نت‌های بالاتر انتقال دهید.
- هنگام انجام این تمرین، مطمئن شوید که تنفس شما از طریق دیافراگم است و هیچ‌گونه تنش و فشاری در ناحیه‌ی گلو وجود ندارد.
این تمرین را می‌توانید به‌طور روزانه و برای مدت زمانی کوتاه (حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه) انجام دهید. در صورت احساس هرگونه تنش یا ناراحتی، تمرین را متوقف و به طور کامل استراحت کنید.
تمرین ششم: تمرین آژیر (Siren Exercise)
یکی از تمرینات بسیار مفید برای افزایش دامنه‌ی صوتی و گسترش نت‌ها، تمرین سایرن است. این تمرین باعث افزایش انعطاف‌پذیری تارهای صوتی می‌شود؛ به کاهش تنش و فشار در ناحیه‌ی گلو کمک می‌کند و همچنین باعث تقویت کنترل شما بر روی صدا می‌گردد.
نحوه‌ی انجام تمرین:
- ابتدا در وضعیت ایستاده یا نشسته، راحت قرار بگیرید و مطمئن شوید که شانه‌ها و گردن شما آرام است.
- هنگام انجام این تمرین، از تنفس دیافراگمی استفاده کنید.
- با مصوت «آ» شروع کنید.
- صدای خود را به طور پیوسته از نت‌های پایین به نت‌های بالا حرکت دهید.
- پس از اینکه به بالاترین نت رسیدید (صدا در این نقطه، خیلی تیز می‌شود و حالتی شبیه جیغ پیدا می‌کند)، دوباره صدای خود را به‌تدریج به نت‌های پایین برگردانید.
- در طول این انتقال، صدای شما باید به‌صورت نرم و بی وقفه باشد.
- پس از چند بار تکرار، این تمرین را با مصوت‌های دیگر مثل «او»، «اِ»، «اُ» و «ای» نیز انجام دهید.
صدای شما در این تمرین شبیه صدای آژیر عمل می‌کند که به آرامی بالا می‌رود و سپس دوباره پایین می‌آید. این تمرین بهتر است در بازه‌های زمانی کوتاه (حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه) انجام گیرد، تا از ایجاد تنش در صدا جلوگیری شود.
گسترش محدوده‌ی صوتی یکی از مهم‌ترین عوامل در بهبود کیفیت خوانندگی است. تمرین‌های منظم و اصولی در این زمینه، به خوانندگان کمک می‌کنند تا بدون فشار یا آسیب به تارهای صوتی، کنترل بیشتری بر روی صدای خود داشته باشند و در اجرای قطعات متنوع، منعطف‌تر و بهتر عمل کنند.
البته قبل هر چیز، یک هنرجوی آواز باید با انواع صدا در خوانندگی آشنایی داشته باشد و محدوده‌ی صوتی خود را نیز بشناسد تا بتواند در جهت پیشرفت آن اقدام کند.
با انجام تمرینات ذکر شده در این مقاله و تمرینات مخصوص صداسازی می‌توانید دامنه‌ی صوتی خود را گسترش داده، توانایی اجرای نت‌های بالا و پایین را بهبود ببخشید و در نهایت صدایی قوی‌تر، پراحساس‌تر و حرفه‌ای‌تر را در اجراهای خود تجربه کنید.