اطلاعات مجموعه

گیتار جزو خانواده ی سازهای زهی محسوب میشود. تولید صدا در این ساز حاصل ارتعاش سیم ها توسط ضربه ی انگشت یا پیک میباشد، بنابراین جزو گروه سازهایی است که در دسته بندی سازهای کوردوفون (cordophines) یا "زه صدا" قرار میگیرند. ساز گیتار که قدمت تاریخی زیادی از نظر ساختار، و همچنین تکنیک های نواختن دارد، همراه با پیشرفت های موسیقی در غرب، تحول و تکامل بی نظیری داشته است و به همین دلیل انواع و گونه های مختلفی از این ساز به وجود آمده که هرکدام امروزه نقش مهم و بسزایی در موسیقی جهان دارند.

ساز گیتار به زبان انگلیسی guitar، به زبان آلمانی gitarre و به زبان فرانسوی guitare  خوانده میشود که همه ی آنها از کلمه ی اسپانیایی guitarra برگرفته شده اند. کلمه ی اسپانیایی guitarra نیز از کلمه ی عربی اندولسی قیثاره گرفته شده است که آن هم از کلمه ی لاتین cithara مشتق شده است و نسب آن به کلمه ی κιθάρα kithara به زبان یونان باستان میرسد. و البته بنظر میرسد این کلمه ی یونانی هم برگرفته از کلمه ی "سیه تار" یا "سه تار" در پارسی کهن میباشد.

گیتار از نوادگان ساز بربط که از زمان های بسیار قدیم در ایران نواخته میشده محسوب میشود. هنری جرج مایر که یک موسیقی شناس مطرح و همچنین از شرق شناسان بزرگ انگلیسی است در اینباره میگوید: "باربی توس همون بربط یا عود کهن در ایران میباشد و به این دلیل آن را بربط نامیدند که کاسه ی این ساز مانند سینه ی مرغابی میباشد. بر به معنای سینه و بط به معنای مرغابی.

در قرن یازدهم میلادی پس از اشغال اسپانیا توسط اعراب، ساز العود به اروپای جنوبی برده شد (توسط شخصی به نام زریاب و شاگردانش به اندلس برده شد). این ساز در زبان انگلیسی با "ل" ابتدای کلمه و به صورت "لوت" تلفظ شد و مشتقات زیادی از آن به وجود آمد. عود را میتوان مهم ترین سازی تلقی کرد که شرق به غرب صادر کرده است.

پس از اینکه اعراب در سال 1492 خاک اسپانیا را ترک کردند، ساز گیتار یا همان عود آنچنان بین مردم اسپانیا و به ویژه جنوب اسپانیا محبوب شده بود که آن را ساز محلی خود تلقی میکردند، اندازه ی آن را کوچک نمودند و با اضافه کردن نقش و نقوشی به آن، نام آن را ویولا گذاشتند. این اطلاعات در مقاله ای با عنوان "پیدایش گیتار" توسط "اینگرید ذهبی" عنوان شده است.

در منابع دیگری در رابطه با تاریخچه ی گیتار، از جمله کتاب "گیتار کلاسیک از 1800 تا امروز" موریس سامرفیلد منبع و منشاء گیتار را چهارتار که یک ساز ایرانی بوده عنوان کرده است. در منبع دیگری، هنری جرج فایر مطرح میکند که چهارتار توسط شیخ حیدر، از موسسین سلسله ی صفوی که در سال 898 فوت کرده است اختراع شده است.

در دایره المعارف آمریکا چاپ پنجم نیز نوشته شده است: "گیتار در قرن دوازدهم از ایران و بوسیله ی اعراب به اسپانیا برده شد." بسیاری از منابع دیگر هم بر ریشه و اصل ایرانی ساز گیتار اتفاق نظر دارند. در واقع وجود تار در نام گیتار میتواند نشان دهنده ی این باشد که این ساز از ایران برآمده است.

روایاتی نیز وجود دارد که گیتار از مصر آغاز شده است و عده ای دیگر معتقدند که برگرفته از سیتارای یونانی – آشوری میباشد و توسط رومیان به اسپانیا آورده شده.

پیش از ورود گیتار به اسپانیا، سبک فلامنکو در اسپانیا رواج داشت که با سازهایی مثل کاستانت، کاخون و رقص های فلامنکو از جمله بایلا و آواز فلامنکو یا کانته انجام میشد. زریاب پس از وارد کردن گیتار، شروع به آموزش آن در اسپانیا کرد.

همانطور که قبلا اشاره کردیم گیتار در دسته بندی سازهای کوردوفون قرار میگیرد. ریشه ی اصلی تمام سازهای کوردوفون یک ساز کمانی میباشد که فقط از یک سیم که به دوسر ساز متصل شده است و یک تقویت کننده ساخته شده بود. با کشیدن و رها کردن سیم صدای موسیقی تولید میشد و از طریق تقویت کننده به گوش شنونده میرسید. به دلیل اینکه یک سیم تنها یک صدای واحد تولید میکند، برای ایجاد صداها و نت های مختلف ابتدا یک سیم و سپس چند سیم در ابعاد کوتاهتر به این ساز افزوده شد. افزایش تعداد سیم ها و اضافه کردن یک جعبه ی تشدید صوت، ساز جدیدی به نام چنگ کمانی یا harp arquee را بوجود آورد. بعد از آن ساز دیگری ساخته شد که متشکل از تعدادی سیم با اندازه ی یکسان بود و با نام "لیر" شناخته میشد. لیر در یونان دو نوع داشت، با نام های لیرا و کیتارا، که بعدها کیتارار توسط رومی ها تغییر پیدا کرد و نام گیتار نیز از نام کیتارا گرفته شده است.

اولین بار سازهایی از جمله سیتارا، فیدیکولا و پاندورا توسط رومی ها نواخته شدند و پس از آن سازهای کوردوفن در کل اروپا مرسوم شدند. اولین گیتارهای واقعی در ابتدای دوره ی رنسانس ظاهر شدند و به دلیل ظاهر دایره ای شکل و بدنه ی باریکشان از دیگر سازها به راحتی قابل تشخیص بودند.

تعداد زیادی از سازهای کوردوفن به نام های ویهوئلا به اسپانیایی و ویولا به ایتالیایی در آن زمان نواخته میشدند و تعدادی از آنها با مضراب یا پیک، تعدادی با آرشه و تعدادی نیز با انگشت نواخته میشدند که به مرور زمان ویهوئلایی که با انگشت نواخته میشد تبدیل به نوعی گیتار شد. در قرون 14 و 15 میلادی، گیتار و ویهوئلای انگشتی دچار دگرگونی های متعددی میشوند و قوس هایی در پهلوهای آنها ایجاد میشود و نهایتا در قرن 16ام این دو ساز شبیه به گیتار امروزی میشوند. این دو ساز در طول قرن شانزدهم در اروپا محبوبیت زیادی پیدا میکنند و مدل نواختن با انگشت آنقدر رواج می یابد که از نام ساز پسوند مربوط به انگشت را برمیدارند. بعد از این دوران بدنه ی گیتار کمی بزرگتر شد و حالت گردتری به خود گرفت.