مطالعهٔ یک راهنمای خرید دف جامع، نخستین گام پیش از شروع یادگیری این ساز پُرانرژی و روح‌نواز است. انتخاب اشتباه در خرید دف می‌تواند باعث شود صدای ساز دلچسب نباشد یا در همان ماه‌های اول، پوست و کمانه آسیب ببینند. اگر شما هم در آستانهٔ شروع آموزش دف هستید و نمی‌دانید چه نوع سازی برایتان مناسب‌تر است، این مطلب دقیقاً برای شماست.
در این راهنمای خرید دف، گام‌به‌گام با اجزای اصلی این ساز آشنا می‌شوید و یاد می‌گیرید هنگام انتخاب، به چه ویژگی‌هایی در کمانه، پوست، حلقه و سایر بخش‌ها دقت کنید. همچنین در پایان مقاله نکات کاربردی برای انتخاب بهترین دف براساس سطح نوازندگی، توانایی فیزیکی، نیاز و بودجه را مرور می‌کنیم تا بتوانید با اطمینان، دف مناسب‌تان را پیدا کنید.
با خواندن این مقاله، دیدی جامع از ساز دف و معیارهای خرید آن به‌دست می‌آورید و می‌توانید مسیر یادگیری‌تان را با سازی استاندارد و خوش‌صدا آغاز کنید.
آشنایی با اجزای اصلی دف
پیش از آنکه وارد جزئیات خرید ساز دف شویم، لازم است ابتدا با اجزای اصلی آن آشنا شوید. دف، در ظاهر ساده به‌نظر می‌رسد، اما هر بخش از آن نقشی کلیدی در کیفیت صدا، دوام ساز و راحتی نوازندگی دارد. این اجزا عبارتند از:
- کمانه یا قاب: حلقهٔ چوبی‌ای که بدنهٔ اصلی دف را تشکیل می‌دهد و پوست روی آن کشیده می‌شود.
- پوست: سطحی نازک و کشیده بر روی کمانه که با ضربه زدن، صدای اصلی دف را تولید می‌کند.
- حلقه‌ها: حلقه‌های فلزی کوچکی که درون قاب نصب می‌شوند و با لرزششان صدای زنگ‌مانندی به صدای دف اضافه می‌کنند.
- گل‌میخ: اتصالات ریزی که برای محکم نگه داشتن پوست روی قاب قرار می‌گیرند.
- شستی: بریدگی کوچکی در بدنهٔ دف که نوازنده با استفاده از آن، ساز را راحت‌تر در دست می‌گیرد و کنترل بیشتری هنگام نواختن دارد.
هرکدام از این بخش‌ها می‌توانند از جنس‌ها و با ویژگی‌های متفاوتی ساخته شوند و همین تفاوت‌هاست که در نهایت باعث می‌شود صدای دف، وزن آن و حتی قیمتش تغییر کند.
در ادامه، در راهنمای خرید ساز دف، هرکدام از این بخش‌ها را جداگانه بررسی می‌کنیم تا هنگام انتخاب ساز بتوانید با جزئیات هر قسمت را چک کنید.
کمانه یا قاب دف
کمانهٔ دف ستون اصلی ساز است و نقش بسیار مهمی در وزن، تعادل و کیفیت صدای دف ایفا می‌کند. توجه به جنس، اندازه و کیفیت ساخت کمانه یکی از نکات مهم در خرید ساز دف محسوب می‌شود.
در زمان بررسی کمانه یا قاب ساز، به این موارد توجه کنید:
۱. جنس چوب:
برای ساخت کمانه‌های چوبی معمولاً از درختان بلوط، افرا، چنار، بید، نارنج، گردو و تاک استفاده می‌کنند. بهترین گزینه‌ها برای دوام و صدای گرم، بلوط، افرا و گردو هستند. البته سایر چوب‌ها هم بسته به سلیقه و بودجه می‌توانند مناسب باشند.
۲. عرض و اندازهٔ کمانه:
کمانه‌ها هم به‌شکل پهن و هم باریک ساخته می‌شوند. عرض مناسب را بایستی متناسب با اندازهٔ کف دست خود انتخاب کنید تا هنگام نواختن، انگشت شست به پوست برخورد نکند و دست کاملاً زیر کمانه راحت باشد.
۳. تعداد لایهٔ چوب (یک کمه یا دو کمه):
کمانه‌های یک کمه‌ای از یک لایه چوب ساخته می‌شوند و سبک‌تر و راحت‌ترند. کمانه‌های دو کمه‌ای از دو لایه چوب به هم چسبیده ساخته می‌شوند و مقاوم‌تر و مستحکم‌ترند. بنابراین اگر دف محکم‌تری می‌خواهید سراغ گزینهٔ دوم بروید و اگر دف کم‌وزن‌تری می‌خواهید گزینهٔ اول را انتخاب کنید.
۴. شکل و تقارن کمانه:
کمانه باید گرد و متقارن باشد. از خرید کمانه‌های کج‌وکوله، دارای بیرون‌زدگی یا تو‌رفتگی و لبهٔ ناصاف خودداری کنید.
۵. روکش کمانه:
به جنس روکش کمانه دقت کنید؛ بهتر است از چرم یا مواد نخی ساخته شده باشد تا دست هنگام نواختن عرق نکند یا سُر نخورد.
۶. کیفیت ساخت و دوام:
کمانه باید محکم، بدون اثر ترک و شکستگی و باکیفیت باشد تا در طول زمان، شکل و صدای خود را حفظ کند.
پوست دف
پوست دف یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساز و طبعاً حساس‌ترین بخش برای بررسی در راهنمای خرید دف است؛ چراکه بیشترین تأثیر را بر صدای نهایی ساز دارد. به‌طور کلی، دف‌ها با دو نوع پوست ساخته می‌شوند:
- پوست طبیعی
- پوست طلقی (مصنوعی)
انتخاب میان این دو نوع بستگی به سطح نوازندگی، شرایط آب‌و‌هوا و سلیقهٔ صدایی شما دارد.
۱. دف با پوست طبیعی
دف‌هایی که از پوست حیوانات ساخته می‌شوند، صدایی گرم‌تر، عمیق‌تر و طبیعی‌تر تولید می‌کنند. این پوست‌ها معمولاً از جنس پوست گوسفند، شتر، بز، میش و گاهی آهو تهیه می‌شوند. گفته می‌شود پوست آهو بهترین کیفیت صدا را دارد، هرچند کمیاب‌تر و گران‌تر است.
ویژگی‌های دف با پوست طبیعی:
- صدای گرم، لطیف و پُرطنینی دارد.
- کیفیت صدای آن از دف طلقی بالاتر است.
- نسبت به تغییرات دما و رطوبت حساس‌تر است.
- باید برای سالم نگه داشتن آن، اصول مراقبت از دف رعایت شود.
- مناسب نوازندگان باتجربه و مراقب است.
نکات خرید دف پوستی:
- پوست نباید بیش از حد سفت یا شُل باشد.
- ضخامت پوست در همه‌جا یکسان و بدون چروک باشد.
- اتصال پوست به کمانه، محکم و بدون لبهٔ جداشده باشد.
- سطح پوست هنگام لمس، زبر یا بیشازحد خشک نباشد.
- هرچه پوست کهنه‌تر باشد صدای پخته‌تری هم دارد. برای تشخیص آن به میزان رایحهٔ نامطبوع آن توجه کنید. هرچه کمتر باشد، پوست کهنه‌تر است.
۲. دف با پوست طلقی (مصنوعی)
در انواع دف‌های طلقی، به‌جای پوست حیوانی از پلاستیک فشرده استفاده می‌شود. هرچند این دف‌ها کیفیت صوتی پایین‌تری دارند اما دوام آن‌ها بالاتر است و نیاز به مراقبت کمتری دارند.
ویژگی‌های دف طلقی:
- مقاوم در برابر تغییرات آب‌و‌هوا و رطوبت.
- صدای تیزتر، شفاف‌تر و کمی مصنوعی‌تر نسبت به دف سنتی.
- وزن کمتر و سبک‌تر نسبت به دف پوستی، که برای تمرین‌های طولانی‌مدت بسیار مناسب است.
- احتمال آسیب‌دیدگی کمتر در اثر ضربه یا افتادن.
- عدم نیاز به گرم کردن یا روغن زدن، برخلاف دف‌های پوستی.
- مناسب برای مبتدیان، کودکان، افراد با دست‌های ضعیف و ساکنین مناطق مرطوب یا با آب‌و‌هوای متغیر.
نکات خرید دف طلقی:
- دف با پوست مات بخرید، نه صیقلی و براق.
- ضخامت طلق را چک کنید که متعادل و یکنواخت باشد.
- به اتصال طلق به کمانه دقت کنید که شُل یا بیشازحد سفت نباشد.
حلقه‌های دف
وقتی صدای دف را می‌شنوید، آن بخش درخشان و خش‌خشی که در اوج قطعه‌ها زیر ضربات دست پخش می‌شود، حاصل حضور حلقه‌هاست. این حلقه‌های فلزی ظاهراً ساده، در واقع یکی از عناصر کلیدی شخصیت صوتی دف هستند. در یک راهنمای کامل خرید دف، توجه به کیفیت و نصب حلقه‌ها نیز حائز اهمیت است چون به‌نوبهٔ خود بر کیفیت صدای ساز تأثیر می‌گذارد.
نکات مهم در زمان بررسی حلقه‌ها:
- اتصال حلقه‌ها را چک کنید تا لق نباشند و محکم در جای خود حرکت کنند.
- تعداد و چیدمان حلقه‌ها باید منظم باشد (سه‌تایی یا چهارتایی روی هر قلاب).
- جنس حلقه‌ها را بررسی کنید و به یاد داشته باشید که حلقه‌های برنجی معمولاً کیفیت صوتی بالاتری دارند (به‌جز برنج، از آهن و مس هم برای ساخت حلقهٔ دف استفاده می‌شود).
- اگر در شهرهای مرطوب زندگی می‌کنید، حلقه‌های ضدزنگ یا روکش‌دار انتخاب کنید تا در طول زمان آسیب نبینند.
- در صورت خرید دف برای مبتدی یا کودک، دف‌هایی با حلقه‌های سبک‌تر یا گروه‌بندی کمتر انتخاب کنید تا وزن ساز زیاد نباشد.
- اگر صدای پُرتر ودرخشان‌تری می‌خواهید حلقه‌های با تراکم بالاتر را انتخاب کنید، و برای صدای ملایم‌تر و کنترل‌شده‌تر، حلقه‌های با تراکم کمتر.
گل‌میخ‌ها و شستی
در راهنمای خرید دف، گل‌میخ‌ها (میخ‌هایی که پوست دف را به کمانه ثابت می‌کنند) و شستی (بریدگی روی قاب که نوازنده با آن ساز را در دست می‌گیرد) اجزایی‌اند که کمتر دیده می‌شوند ولی نقش مهمی در ثبات پوست، راحتی دست و کنترل دف دارند. اگر گل‌میخ‌ها مناسب نباشند، پوست ممکن است تکان بخورد یا صدای اضافی ایجاد شود. شستی خوب نیز کمک می‌کند که دست موقع نواختن در وضعیت مناسبی قرار گیرد و نوازنده تسلط بیشتری بر ساز داشته باشد.
ویژگی‌های گل‌میخ‌های استاندارد برای دف:
- جنس گل‌میخ‌ها باید مقاوم باشد (معمولاً فلزی یا چوبی با پوشش مقاوم در برابر رطوبت).
- گل‌میخ‌ها باید محکم نصب شده باشند تا از لق شدن یا حرکت ناخواستهٔ پوست جلوگیری شود.
- گل‌میخ‌ها باید منظم و یکنواخت باشند تا فشار به‌درستی توزیع شود.
ویژگی‌های شستی مناسب برای دف:
- شستی باید به اندازه‌ای باشد که دست به‌راحتی روی آن قرار گیرد و انگشت شست به پوست برخورد نکند.
- چک کنید که شستی بدون لبه‌های تیز یا برآمدگی باشد تا دست آسیب نبیند.
- زاویهٔ برش را با لبهٔ انگشتتان تطبیق دهید که در آن راحت باشد و بتواند ساز را بدون زحمت، نگه دارد.
دیگر نکات مهم در راهنمای خرید دف
قبل از اینکه تصمیم نهایی‌تان را برای خریدن دف بگیرید، بد نیست چند نکتهٔ عمومی اما مهم دیگر را هم در نظر داشته باشید. این موارد می‌توانند کمک کنند ساز مناسب‌تری انتخاب کنید:
- پیش از خرید، از فروشنده بخواهید چند مدل مختلف دف را بریتان بنوازند، تا ببینید چه نوع صدایی بیشتر با سلیقه‌تان هماهنگ است.
- حتماً به سایز دف توجه کنید و آن را متناسب با اندازهٔ دست و قدرت بدنی خود انتخاب کنید. درست است که دف‌های حجیم‌تر و سنگین‌تر صدای بم‌تر و عمیق‌تری دارند، اما کنترلشان هم سخت‌تر است.
- اگر تازه‌کار هستید، در ابتدا لازم نیست سراغ خرید بهترین دف با بالاترین قیمت بروید. می‌توانید با یک دف میان‌رده شروع کنید و بعد از پیشرفت، سراغ مدل‌های حرفه‌ای‌تر بروید.
- هنگام خرید دف دست‌دوم، دقت بیشتری به‌خرج دهید و از سلامت پوست و کمانه مطمئن شوید.
- برای مراقبت از ساز در برابر آسیب‌های فیزیکی و تغییرات دمایی، خرید کاور دف را فراموش نکنید. (برای اینکه راحت‌تر تصمیم بگیرید که کدام نوع کیف ساز را بخرید، می‌توانید به مقالهٔ تفاوت‌های هاردکیس و سافت‌کیس مراجعه کنید.)
- برای چک کردن ساز، خرید حضوری ارجحیت دارد. اما اگر امکانش نیست، در خرید اینترنتی دف از فروشگاه‌های معتبر با ضمانت بازگشت استفاده کنید.
سخن پایانی
راهنمای خرید دف تنها فهرستی از ویژگی‌های ظاهری ساز نیست؛ هدفش این است که شما بتوانید با شناخت اجزای دف و نقش هرکدام، سازی انتخاب کنید که با روحیه، توان و هدف موسیقایی‌تان هماهنگ باشد. در این راهنمای جامع خرید دف تلاش کردیم به تمام نکات کاربردی از جنس چوب و پوست گرفته تا توجه به حلقه‌ها و گل‌میخ‌ها بپردازیم تا خریدی آگاهانه و مطمئن داشته باشید.
فراموش نکنید، خرید دف خوب تنها آغاز مسیر است. آنچه به ساز شما جان می‌دهد، تمرین، پشتکار، احساس و تسلط دقیق بر تکنیک‌های نواختن دف است. پس اگر می‌خواهید قدم بعدی را بردارید و با روش‌های اصولی، دف‌نوازی را از پایه تا سطح حرفه‌ای یاد بگیرید، با مجموعهٔ آموزش دف خنیاگر همراه شوید. جایی که می‌توانید با مدرس باتجربه، تمرینات مرحله‌به‌مرحله و پشتیبانی آنلاین، در مدت کوتاهی به نواختن زیبا و دقیق دف مسلط شوید.
سؤالات متداول دربارهٔ خرید دف
در راهنمای خرید دف معمولاً توصیه می‌شود مبتدی‌ها از دف طلقی سبک با قاب باریک استفاده کنند، چون کنترل آن ساده‌تر است و در برابر تغییرات دما و ضربه نیز مقاوم‌تر است.
بهترین دف، سازی است که هم از نظر کیفیت صدا و هم راحتی در دست، شما را راضی کند. با‌این‌حال معمولاً توصیه می‌شود که نوازندگان حرفه‌ای، دف‌های پوستی با چوب مرغوب تهیه کنند تا صدای بهتری از آن بگیرند.
دف پوستی از پوست حیوانات ساخته می‌شود و صدایی گرم و عمیق دارد، در‌حالی‌که دف طلقی از پلاستیک فشرده تهیه می‌شود و صدایش تیزتر و مصنوعی‌تر است. با‌این‌وجود، دف طلقی مقاومت بیشتری دارد و مراقبت کمتری می‌طلبد.