اگر در حال یادگیری موسیقی هستید، احتمالاً نام مترونوم به گوشتان خورده است. مترونوم چه وسیله‌ای است و چرا این‌قدر تأکید می‌شود که نوازندگان از آن استفاده کنند؟ واقعیت این است که یکی از کلیدی‌ترین ابزارهایی که می‌تواند به شما کمک کند تا ریتم در موسیقی را حفظ کنید، همین وسیله‌ی ساده و کاربردی است. تمرین با مترونوم به شما یاد می‌دهد چطور دقیق‌تر بنوازید، سرعت خود را کنترل کنید و حتی در اجرهای گروهی هماهنگ‌تر باشید.
در این مقاله قرار است به زبان ساده توضیح دهیم که مترونوم چیست، چه انواعی دارد و چطور می‌توانید از آن برای بهتر شدن در نوازندگی استفاده کنید. از تمرین گیتار با مترونوم گرفته، تا استفاده از آن در سازهای ایرانی، این راهنما برای همه‌ی نوازندگان مفید خواهد بود.
.
مترونوم چیست؟
مترونوم یک ابزار ساده اما بسیار مهم در دنیای موسیقی است که با تولید ضرب‌های منظم به نوازنده کمک می‌کند تا ریتم و سرعت نواختن خود را کنترل کند. این ضرب‌ها معمولاً بر حسب واحدی به نام BPM (ضرب در دقیقه) تنظیم می‌شوند و به شما نشان می‌دهند که قطعه را با چه سرعتی باید بنوازید.
برای مثال اگر مترونوم روی ۶۰ BPM تنظیم شود، یعنی باید هر ثانیه یک نت (ضرب) بنوازید. این ضرب‌ها می‌توانند به شکل صدای «تیک‌تاک»، نور چشمک‌زن یا حتی ویبره در اپلیکیشن‌های موبایلی ظاهر شوند.
.
انواع مترونوم
مترونوم مکانیکی: مدل کلاسیکی که با فنر کار می‌کند و بدون نیاز به برق یا باتری ضرب می‌زند. صدای خاص «تیک‌تاک» آن بین بسیاری از نوازندگان محبوب است و تنظیم سرعت در آن به‌صورت دستی و با حرکت دادن یک وزنه روی میله‌ی مرکزی انجام می‌شود.
مترونوم دیجیتال: مدل‌های جدیدتری هستند که با برق یا باتری کار می‌کنند و اغلب یک نمایشگر دیجیتال دارند. تنظیم سرعت در این مترونوم‌ها بسیار دقیق است و عدد BPM به صورت دقیقی قابل مشاهده و تغییر است.
اپلیکیشن مترونوم: نسخه‌های نرم‌افزاری مترونوم که روی گوشی موبایل یا تبلت نصب می‌شوند. این اپلیکیشن‌ها امکانات پیشرفته‌تری مانند ویبره، نور چشمک‌زن و تغییر رنگ دارند و امروزه در بین هنرجویان بسیار محبوب و رایج هستند.
.
مترونوم چه زمانی استفاده می‌شود؟
- در تمرین‌های روزانه: برای بالا بردن دقت و یکدستی ریتم
- در یادگیری قطعات جدید: برای شروع آهسته و سپس بالا بردن تدریجی سرعت
- در تمرین گروهی یا ضبط: برای هماهنگی بیشتر بین اعضای گروه یا حفظ زمان در استودیو
.
چطور با مترونوم تمرین کنیم؟
اگر تا‌به‌حال با مترونوم کار نکرده‌اید، نگران نباشید. استفاده از آن ساده است و فقط چند مرحله دارد. در این بخش به زبان ساده توضیح می‌دهیم که چطور با انواع مختلف مترونوم تمرین کنید، تا ریتم و هماهنگی در نوازندگی‌تان حفظ شود.
نحوه‌ی کار با مترونوم مکانیکی:
اگر مترونوم شما مکانیکی است، طبق مراحل زیر پیش بروید:
۱- تنظیم سرعت یا تمپو
روی بدنه‌ی مترونوم یک میله‌ی فلزی و صفحه‌ی شماره‌گذاری شده مشاهده می‌کنید. ابتدا اهرم را آزاد کرده و سپس با توجه به سرعت قطعه (مثلاً ۶۰، ۷۰ یا ۱۰۰) قسمت صاف برآمدگی روی میله را مقابل عدد مورد نظر قرار دهید. اهرم را به منتها‌الیه مسیرش بکشید و رها کنید. میله، در هر رفت‌وآمدِ آونگی خود صدای تیک مانندی اجرا می‌کند که بایستی با هریک از آنها، یک ضربه روی ساز اجرا شود.
۲- تنظیم ضرب اصلی
برخی مترونوم‌های مکانیکی، یک سوئیچ یا سوکت در کنار یا پایین بدنه‌ی خود دارند که می‌توان با آن تعداد ضرب در هر میزان را نیز مشخص کرد. به عنوان مثال اگر این عدد را روی ۴ تنظیم کنید، یعنی در هر میزان ۴ ضرب دارید. در این حالت مترونوم صدای متفاوتی روی ضرب اول پخش می‌کند مانند:
زینگ-تیک-تیک-تیک/زینگ-تیک-تیک-تیک
یک-دو-سه-چهار/یک-دو-سه-چهار
صدای متفاوت یعنی شروع هر میزان که به آن «سرضرب» می‌گوییم.
نحوه‌ی کار با مترونوم دیجیتال یا اپلیکیشنی:
اگر مترونوم شما دیجیتال یا به صورت اپلیکیشن است، طبق راهنمای زیر از آن استفاده کنید:
۱- درست کردن تنظیمات
هنگام کار با این مدل از مترونوم‌ها، با چند تنظیم رو‌به‌رو هستید:
- نوع نت: مشخص می‌کند که هر ضرب بر پایه‌ی چه نوع نتی باشد، مثلاً نت سیاه، چنگ یا دولاچنگ.
- سرعت: تعیین می‌کند در هر دقیقه چند ضرب اجرا شود.
- میزان‌نما: برای تنظیم تعداد ضرب در هر میزان است مثل ۳/۴ یا ۴/۴.
اگر از دفتر نت پیروی می‌کنید این موارد را مطابق اطلاعات ابتدای قطعه تنظیم کنید. اگر می‌خواهید یک تمرین ساده انجام دهید تا به مترونوم عادت کنید، نت سیاه، سرعت ۶۰ تا ۷۰ و میزان‌نمای ۲/۴ یا ۴/۴ را انتخاب کنید.
۲- انجام تمرین طبق صدای دستگاه
هر صدای «تیک» معادل یک ضرب روی ساز است. اگر مانند مورد قبل، مترونوم صدای متفاوتی در ضرب اول پخش می‌کند (مثلاً صدای بلندتر یا زیرتر)، این یعنی شروع یک میزان جدید. با گوش داد به این تفاوت صدا، راحت‌تر می‌توانید جای ضرب اول را تشخیص دهید.
مترونوم ابزاری ساده اما تأثیرگذار برای افزایش دقت، هماهنگی و ثبات ریتمیک در نوازندگی است. چه مبتدی باشید و چه سال‌ها تجربه‌ی نوازندگی داشته باشید، تمرین با مترونوم به شما کمک می‌کند تا ضرب را بهتر بشنوید، تمپو را ثابت نگه دارید و درک عمیق‌تری از ساختار زمانی موسیقی به‌دست آورید. اگر به دنبال تمرین حرفه‌ای موسیقی هستید، استفاده‌ی منظم از متورونوم در تمرینات روزانه، می‌تواند بسیار مفید باشد.
اما تمرین مؤثر فقط با ابزار مناسب کامل نمی‌شود، بلکه نیاز به راهنمایی درست، تمرین هدفمند و منابع آموزشی قابل اعتماد هم دارد. در خنیاگر دوره‌هایی تخصصی برای آموزش موسیقی ارائه کرده‌ایم که در آنها نه‌تنها با مفاهیم پایه مثل ریتم و مترونوم آشنا می‌شوید، بلکه نحوه‌ی به‌کارگیری آنها در اجرا را نیز یاد می‌گیرید. به خنیاگر سر بزنید و مسیر تمرین حرفه‌ای‌تان را با ما ادامه دهید.