یادگیری موسیقی یکی از بهترین تجربه‌های زندگی است، اما مسیر آن خالی از چالش نیست. بسیاری از هنرجویان در ابتدای مسیر یادگیری خود، اشتباهاتی را مرتکب می‌شوند که می‌تواند مسیر پیشرفت آنها را کُند یا متوقف کند. در این مقاله تلاش کرده‌ایم ۱۰ مورد از رایج‌ترین اشتباهاتی که در مسیر یادگیری موسیقی رخ می‌دهند را بررسی کرده و راه‌حل‌هایی برای اجتناب از آنها ارائه دهیم:
۱- نداشتن یک برنامه‌ی تمرینی منظم
نداشتن برنامه‌ریزی در تمرین مثل بسیاری از دیگر بخش‌های زندگی می‌تواند باعث بروز بی‌نظمی و کند شدن سرعت در پیشرفت کارها شود. بسیاری از افراد، بدون هدف و به صورت پراکنده به تمرین موسیقی می‌پردازند. این کار، هم انگیزه‌ی آنها را کاهش می‌دهد و هم زمان یادگیری و تسلط بر ساز را به میزان زیادی افزایش می‌دهد؛ که خود می‌تواند منجر به دلزدگی و خروج از مسیر نوازندگی شود.
راهکارها:
- یک برنامه‌ی هفتگی مشخص برای تمرین ایجاد کنید.
- تمرین را به بخش‌های کوچکتر تقسیم و آنها را زمان‌بندی کنید (به عنوان مثال اگر می خواهید نیم ساعت تمرین کنید، می‌توانید چنین زمان‌بندی‌ای داشته باشید: ۵ دقیقه گرم کردن، ۱۰ دقیقه تمرین تکنیک‌های پایه، ۱۰ دقیقه نواختن قطعات موسیقی و ۵ دقیقه سرد کردن).
- برای خود اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت تعیین کنید (مثل یادگیری یک قطعه یا تسلط بر یک تکنیک تا پایان ماه).
۲- تمرین زیاد، بدون استراحت کافی
بسیاری از هنرجویان به اشتباه فکر می‌کنند هرچه بیشتر و سخت‌تر تمرین کنند، زودتر در نوازندگی به مهارت می‌رسند. اما حقیقت آن است که تمرین‌های مداوم و طولانی مدت نه‌تنها باعث آسیب‌های جسمی و دردهای عضلانی می‌شوند، بلکه با کاهش تمرکز و کارایی مغز، فراید یادگیری را هم به تاخیر می‌اندازند.
مغز برای پردازش اطلاعات و تثبیت مهارت جدید، به زمانی برای استراحت نیاز دارد. بنابراین با رعایت زمان استراحت و تمرین، می‌توانید ذهن خود را تازه کرده و با تمرکز بیشتری به تمرین ادامه دهید.
راهکارها:
- از روش پومودورو استفاده کنید: ۲۵ دقیقه تمرین، ۵ دقیقه استراحت.
- بین تمرین، حرکات کششی انجام دهید؛ به خصوص برای دست‌ها و انگشتان.
- بعد از یک ساعت تمرین، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استراحت کنید.
۳- تمرکز روی سرعت، به جای دقت
یکی دیگر از اشتباهات رایج در موسیقی، تمایل به نواختن سریع در ابتدای مسیر یادگیری است. این رویکرد ممکن است در ابتدا هیجان‌انگیز باشد، اما به سرعت می‌تواند باعث ایجاد عادات اشتباه، کاهش کیفیت نوازندگی، اشتباهات مکرر و افزایش استرس در اجرا شود.
آرامش و دقت در نواختن نت‌ها و تکنیک‌ها، کیفیت اجرای شما را بهبود می‌بخشد و شنونده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. سرعت تنها در صورتی ارزشمند است که با دقت و کیفیت همراه باشد.
راهکارها:
- هر قطعه را ابتدا با سرعت پایین تمرین کنید و روی اجرای دقیق نت‌ها تمرکز کنید. تا زمانی که بر قطعه کاملاً مسلط نشده‌اید و بدون اشتباه آن را اجرا نکرده‌اید، سرعتتان را افزایش ندهید.
- قطعه را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کنید و هر بخش را جداگانه، با دقت تمرین کنید.
- از مترونوم استفاده کنید تا سرعت و ریتم را به درستی رعایت کنید.
- اجرای خود را ضبط کنید و به آن گوش دهید تا متوجه اشتباهات و نقاط ضعف خود شوید.
۴- عدم انتخاب ساز یا سبک مناسب
یکی از مهمترین اشتباهات هنرجویان تازه‌کار، انتخاب نادرست ساز یا سبک موسیقی است. اگر این انتخاب با علایق یا توانایی‌های بدنی شما همخوانی نداشته باشد، می‌تواند منجر به خستگی، ترک یادگیری و اتلاف انرژی و زمان شما شود.
راهکار:
- ابتدا با گوش دادن به قطعات موسیقی مختلف، سبک مورد علاقه‌ی خود را مشخص کنید.
- سپس ببینید سازهای پرکاربرد در آن سبک چه سازهایی هستند.
- بعد با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی، روحی، اقتصادی و ترجیحات خود از بین آنها دست به انتخاب بزنید.
- می‌توانید از یک استاد موسیقی کمک بگیرید تا برای انتخاب، شما را راهنمایی کند.
۵- انتظارات غیرواقعی از خود
بسیاری از هنرجویانی که در ابتدای مسیر یادگیری هستند، میل دارند که در مدت کوتاهی به سطح حرفه‌ای و استادی برسند. انتظار پیشرفت سریع و تحت فشار قرار دادن خود، علاوه بر صدمات روحی و جسمی، می‌تواند کم‌کم باعث بروز دلسردی و تمایل به ترک نوازندگی گردد.
به یاد داشته باشید که یادگیری موسیقی، یک فرآیند زمان‌بر است و نیاز به صبر و تمرین مستمر دارد. با تمرکز بیش از حد بر نتیجه، لذت بردن از مسیر یادگیری را از بین نبرید.
راهکارها:
- به جای تلاش برای حرفه‌ای شدن در مدت زمان کوتاه، اهداف کوچک و مشخص تعیین کنید (مانند یادگیری یک قطعه‌ی ساده یا تسلط بر یک تکنیک خاص).
- پیشرفت‌ها و بهبودهای کوچک خود را جشن بگیرید و برای خود جایزه‌ای در نظر بگیرید؛ این کار انگیزه‌ی شما را افزایش می‌دهد.
- از استاد خود بخواهید پیشرفت شما را ارزیابی کند تا ببینید در مسیر و سرعت درستی هستید یا خیر؟
- و در نهایت تمرکز بر پیشرفت شخصی به جای مقایسه با دیگران را الگوی فکری خود قرار دهید.
۶- استفاده نکردن از دوره‌های آموزشی معتبر
یکی از اشتباهات رایج در یادگیری موسیقی، استفاده از منابع آموزشی غیرحرفه‌ای یا نامعتبر است. برخی هنرجویان به جای انتخاب دوره‌های معتبر با اساتید حرفه‌ای، به سراغ آموزش‌های رایگان یا غیررسمی می‌روند که ممکن است تعلیماتی نادرست یا ناقص ارائه کنند. این اشتباه می‌تواند سرعت پیشرفت را کاهش دهد و باعث شکل‌گیری عادات اشتباه در نوازندگی گردد.
در دوره‌های آموزشی معتبر، از اساتید حرفه‌ای و باتجربه استفاده می‌شود که مطالب آموزشی را ساختارمند و به ترتیب مناسب ارائه می‌کنند. یکی از مهمترین عواملی که از شما یک نوازنده‌ی خوب می‌سازد، نوع آموزش و تکنیک‌ها و ترفندهایی است که از استاد خود فرامی‌گیرید.
راهکارها:
- قبل از ثبت نام در یک دوره، اعتبار استاد آن را بررسی و نظرات هنرجویان قبلی را مطالعه کنید.
- دوره‌های آموزش موسیقی آنلاین را از پلتفرم‌های معتبر و باسابقه تهیه کنید.
- قبل از انتخاب، مطمئن شوید که آن دوره‌ی آموزشی محتوای واضح، منظم و جامعی دارد و از خدمات پشتیبانی نیز برخوردار است.
۷- ترس از اشتباه کردن
ترس از اشتباه، یکی از چالش‌هایی است که هنرجویان موسیقی با آن مواجه‌اند. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که اشتباه در نواختن، نشان‌دهنده‌ی ضعف یا ناکارآمدی آنها است. چنین دیدگاهی باعث کاهش اعتماد به نفس، سرکوب خلاقیت، کاهش سرعت یادگیری، ترس از اجرا در حضور دیگران و به طور کل مانعی برای پیشرفت در موسیقی می‌گردد.
در حالی که اشتباه همیشه بخشی از فرایند یادگیری است و به شما نشان می‌دهد که در کدام بخش‌ها نیاز به بهبود دارید. حتی گاهی اشتباه کردن در نواختن می‌تواند به کشف صداها و ملودی‌های جدید منجر شود.
راهکارها:
- دیدگاه خود را نسبت به اشتباه تغییر دهید و به جای نقطه ضعف، آن را یک نشانه‌ی راهنما در نظر بگیرید.
- در خانه یا جایی که احساس راحتی می‌کنید به تمرین بپردازید تا اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنید.
- تمرین منظم و مستمر داشته باشید؛ بدین ترتیب تسلط شما بر ساز افزایش و احتمال اشتباه کاهش می‌یابد.
- از اجرای موسیقی برای برخی اعضای خانواده و دوستان شروع کنید و کم‌کم برای جمع‌های بزرگتری اجرا کنید.
- به یاد داشته باشید که نوازندگان حرفه‌ای هم اشتباه می‌کنند. مطالعه‌ی مسیر یادگیری آنها می‌تواند الهام‌بخش باشد.
۸- ضعف در تمرین تکنیک‌های پایه
برخی هنرجویان قبل از آنکه بر تکنیک‌های پایه مسلط شوند، به سراغ یادگیری و نواختن قطعات پیشرفته‌ی موسیقی می‌روند. این رویکرد ممکن است در ابتدا جذاب و هیجان‌انگیز به نظر برسد، اما بدون دانش و تسلط کافی بر اصول اولیه، پیشرفت واقعی اتفاق نخواهد افتاد. ضمن اینکه این کار می‌تواند باعث شکل‌گیری عادات نادرستی در نوازندگی شما شود که اصلاح آن در آینده دشوار خواهد بود.
یادگیری و تسلط بر تکنیک‌های پایه مانند گام‌نوازی، آرپژ و تعویض آکورد، زیربنای توانایی شما در اجرای قطعات موسیقی خواهند بود.
راهکارها:
- بخشی از تمرین روزانه‌ی خود را به تکنیک‌های پایه اختصاص دهید.
- تمرین تکنیک‌ها را با مترونوم و در سرعت‌های متغیر انجام دهید.
- در تمرین تکنیک‌ها، از الگوهای ریتمیک مختلف استفاده کنید (مثلاً گام‌نوازی را یک بار با ریتم سه‌تایی و بار دیگر با ریتم چهارتایی تمرین کنید).
- برای جلوگیری از خستگی، تکنیک‌ها را در جلسات کوتاهِ ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای ولی با تمرکز و دقت بالا تمرین کنید.
- اگر تمرین تنهای تکنیک‌ها برای شما خشک و خسته‌کننده است، از قطعات ساده‌ای استفاده کنید که همان تکنیک ها را در خود دارند. با این روش هم تکنیک را تمرین می‌کنید و هم از موسیقی لذت می‌برید.
۹- جا انداختن گرم کردن و سرد کردن
گرم کردن و سرد کردن عضلات در هنگام نوازندگی، درست مانند ورزش، اهمیت بسیاری دارد. متاسفانه بسیاری از هنرجویان بدون توجه به این موضوع، بدون آماده‌سازی وارد تمرین یا اجرا می‌شوند. این کار می‌تواند منجر به کاهش کیفیت نوازندگی، افزایش احتمال آسیب‌دیدگی و خستگی زودرس شود. با کسب آگاهی در مورد تمرینات میوزماسل و نرمش‌های مخصوص قبل و بعد از نوازندگی، می‌توان از بروز این عوامل جلوگیری کرد.
راهکارهای گرم کردن:
- قبل از شروع، از تمرینات کششی ساده در ناحیه‌ی بازوها، مچ و انگشتان دست استفاده کنید.
- اگر در زمینه‌ی آواز یا نواختن سازهای بادی فعالیت می‌کنید، چند تمرین تنفسی داشته باشید.
- با گام‌نوازی آرام یا قطعات ساده شروع کنید. این کار نه‌تنها عضلات، بلکه ذهن شما را نیز آماده می‌کند.
راهکارهای سرد کردن:
- تمرین و اجرای خود را با قطعات ساده و آرام به اتمام برسانید؛ تا بدن به تدریج از حالت نوازندگی خارج شود.
- پس از تمرین، حرکات کششی ملایم انجام دهید تا عضلاتتان از تنش رها شوند.
۱۰- بی‌توجهی به تنظیم ساز
یکی از اشتباهات رایج هنرجویان موسیقی، نادیده گرفتن اهمیت تنظیم و کوک ساز است. نوازندگی با یک ساز ناکوک و تنظیم نشده، نه‌نتها کیفیت صدا را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند تاثیراتی منفی بر روند یادگیری گذاشته و به گوش و حس موسیقایی شما آسیب برساند.
تمرین با یک ساز تنظیم نشده ممکن است باعث شود شما نت‌ها را اشتباه بشنوید و این اشتباهات به مرور زمان برای شما تبدیل به عادت شوند. از آن طرف، شنیدن صدای دقیق و درست ساز به شما کمک می‌کند تا گوش موسیقایی خود را تقویت کرده و تفاوت بین نت‌های درست و غلط را تشخیص دهید.
راهکارها:
- استفاده از تیونر الکتریکی برای تنظیم دقیق ساز.
- یادگیری تنظیم ساز با گوش که مهارت شما را در تشخیص فرکانس‌های صوتی تقویت می‌کند.
- و در نهایت، چک کردن کوک ساز در طول تمرین؛ چرا که ممکن است حتی در طول یک جلسه‌ی تمرینی، ساز شما از کوک خارج شود.
اشتباهاتی که به آنها پرداختیم، می‌توانند حرکت در مسیر یادگیری موسیقی را کند و دشوار کنند. این اشتباهات در برخی موارد، لذت نوازندگی را به تنش، خستگی و دلسردی تبدیل می‌کنند.
اما با شناسایی این مشکلات و به کارگیری راهکارهای ساده، می‌توانید پیشرفت سریع‌تر و یادگیری موثرتری داشته باشید و در عین حال از مسیر لذت ببرید. به یاد داشته باشید، موسیقی هنری زیبا و ارزشمند است که که به تلاش، دقت و رویکردی هوشمندانه نیاز دارد.
اگر شما هم با چالشی در یادگیری موسیقی مواجه هستید که در این مقاله به آن اشاره نشده، با ما در میان بگذارید. خوشحال می‌شویم به شما کمک کنیم تا راهکاری برای عبور از آن پیدا کنید.