گام‌های هنگ‌درام نقش اساسی در صدادهی این ساز محبوب دارند و انتخاب گام مناسب می‌تواند تجربه‌ی نوازندگی با آن را کاملاً متحول کند. بسیاری از هنرجویان با تفاوت انواع مختلف هنگ‌درام آشنا نیستد، نمی‌دانند فرق میان گام‌های هنگ‌درام چیست یا کدام گام برای شروع بهتر است؟ اگر شما هم با چنین چالشی رو‌به‌رو هستید، در جای درستی قرار گرفته‌اید. در این مقاله، به زبان ساده با گام‌های هنگ‌درام آشنا می‌شوید، تفاوت گام‌های مینور، ماژور و شرقی را می‌فهمید، و در پایان می‌توانید براساس سلیقه و نیازتان، بهترین گام را انتخاب کنید.
منظور از گام در هنگ‌درام چیست؟
گام‌های هنگ‌درام یا هندپن همانند دیگر سازهای موسیقی، از ترکیب مشخصی از نت‌ها تشکیل شده‌اند که به‌ترتیب خاصی کنار هم قرار می‌گیرند و حال‌و‌هوای ویژه و منحصر‌به‌فردی به صدای هنگ‌درام می‌بخشند.
هر گام در هنگ‌درام می‌تواند احساس متفاوتی ایجاد کند؛ مثلاً گام ماژور صدایی شاد و پُرانرژی دارد، در‌حالی‌که گام مینور بیشتر برای قطعات آرام و احساسی استفاده می‌شود.
اگر درباره‌ی گام در موسیقی کنجکاو هستید و می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره‌ی این که گام‌ها چطور ساخته می‌شوند و چرا باید آن‌ها را بشناسیم، کسب کنید به آموزه‌های مطرح‌شده در مجموعه‌ی سفلژ مراجعه کنید.
انواع گام‌های هنگ‌درام
گام‌های مختلف هنگ‌درام نقشی تعیین‌کننده در شخصیت صوتی این ساز دارند. انتخاب گام مناسب، مستقیماً بر فضای احساسی و کاربرد موسیقایی، اثر می‌گذارد. برخی گام‌ها برای ساخت ملودی‌های شاد و پُرتحرک مناسب‌اند، در‌حالی‌که برخی دیگر، حال‌و‌هوایی ملایم، رازآلود یا حتی شرقی ایجاد می‌کنند. در ادامه سه دسته‌ی پرکاربرد از گام‌های هنگ‌درام را بررسی می‌کنیم:
گام‌های ماژور در هنگ‌درام
گام‌های ماژور در هنگ‌درام یکی از رایج‌ترین انتخاب‌ها برای هنرجویانی هستند که به‌دنبال صدایی شاد، پُرانرژی و درخشان‌اند. در این گام‌ها فاصله‌ی تمام درجه‌ها یک پرده‌است؛ به‌جز فاصله‌ی بین درجه‌ی سوم و چهارم و فاصله‌ی بین درجه‌ی هفتم و هشتم، که نیم‌پرده هستند. همین ساختار باعث می‌شود صدای ساز هنگ‌درام در این گام، حس سرزندگی، تحرک و مثبت بودن را به مخاطب منتقل کند.
اگر به‌دنبال بهترین گام هنگ‌درام برای قطعات مفرح و پُرجنب‌و‌جوش هستید، هنگ‌درامِ گام ماژور گزینه‌ی ایده‌آلی برای شروع است. بسیاری از نوازندگان مبتدی نیز به‌دلیل خوش‌صدایی و سازگاری با فضاهای عمومی، این گام یا اسکیل هنگ‌درام را به‌عنوان اولین انتخاب خود در نظر می‌گیرند.
نمونه‌هایی از گام‌های ماژور در هنگ‌درام:
- گام فا ماژور (F G A Bb C D E F)
- گام ر ماژور (D E F# G A B C# D)
- گام لا ماژور (A B C# D E F# G# A)
(برای آشنایی با نت‌های هنگ‌درام و چینش آن‌ها، می‌توانید به مقاله‌ی نت‌خوانی هنگ‌درام مراجعه کنید.)
گام‌های مینور در هنگ‌درام
گام‌های مینور در هنگ‌درام فضایی احساسی، درون‌گرا و آرامش‌بخش دارند. در ساختار فواصل این گام‌ها، فاصله‌های نیم‌پرده، به‌ترتیب بین درجه‌های دوم و سوم و درجه‌های پنجم و ششم قرار می‌گیرند. همین ساختار باعث می‌شود گام مینور هنگ‌درام صدایی غمگین، تأمل‌برانگیز و گاه عرفانی ایجاد کند که برای قطعات ملایم و احساسی بسیار مناسب است.
نوازندگان زیادی برای اجرای موسیقی‌های آرام، عاشقانه یا مناسب مدیتیشن، گام‌های مینور را برای هنگ‌درام ترجیح می‌دهند. یکی از رایج‌ترین این انتخاب‌ها، گام ر مینور هنگ‌درام است که ترکیبی دل‌نشین از حس غم و وقار ایجاد می‌کند.
نمونه‌هایی از گام‌های مینور در هنگ‌درام:
- گام لا مینور (A C D E F G A B)
- گام می مینور (E A B C D E F# G)
- گام ر مینور (A Bb C D E F G A)
گام‌های شرقی در هنگ‌درام
گام‌های شرقی در هنگ‌درام، رنگ‌و‌بویی متفاوت به موسیقی می‌دهند و برای نوازندگانی که به‌دنبال صداهای خاص، مرموز یا معنوی هستند، انتخابی ایده‌آل به‌شمار می‌آیند. این گام‌ها برگرفته از فرهنگ‌های موسیقایی شرق از جمله خاورمیانه، هند و شرق آسیا هستند و معمولاً حال‌و‌هوایی عرفانی، تأمل‌برانگیز و گاه رازآلود در موسیقی ایجاد می‌کنند.
یکی از شناخته‌شده‌ترین گام‌ها در این گروه، گام حجاز است که به‌دلیل فواصل خاص خود، صدایی آشنا برای گوش مخاطب ایرانی دارد. استفاده از هنگ‌درام گام حجاز برای اجرای قطعاتی با حال‌و‌هوای سنتی و روحانی یا بداهه‌نوازی‌های عمیق بسیار متداول است.
اگر به‌دنبال تنوع در صدادهی یا خلق فضای موسیقایی شرقی هستید، هنگ‌دارم‌های قرارگرفته در این گروه می‌توانند شما را شگفت‌زده کنند.
نمونه‌هایی از گام‌های شرقی در هنگ‌درام:
- گام ر حجاز (D Eb F# G A Bb C D)
- گام دو حجاز (C D Eb F# G A Bb C)
- گام می دامننت فریژین (E F G# A B C D E)
نحوه‌ی انتخاب درست از بین گام‌های هنگ‌درام
انتخاب از میان گام‌های هنگ‌درام یکی از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که هر نوازنده‌ی این ساز باید بگیرد؛ چون این انتخاب مستقیماً بر حال‌و‌هوای صدای ساز و حس نهایی موسیقی تأثیر می‌گذارد. در این راهنمای انتخاب گام برای هنگ‌درام، سه عامل اصلی را بررسی می‌کنیم:
سلیقه‌ی شخصی
اولین و مهم‌ترین عامل در انتخاب گام مناسب، سلیقه‌ی موسیقایی نوازنده است. برخی افراد از صدای هنگ‌درامِ گام ماژور که شاد و پُرانرژی است لذت می‌برند، در‌حالی‌که برخی دیگر صدای احساسی و آرامِ گام مینور را ترجیح می‌دهند. برخی هم به‌دنبال صداهای خاص یا تم‌های شرقی هستند که می‌توانند آن را در گام‌های شرقی هنگ‌درام پیدا کنند.
سبک موسیقی
اگر قصد دارید هنگ‌درام را برای سبک موسیقی خاصی استفاده کنید، قطعاً باید گام متناسب با آن را هم در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال، اگر می‌خواهید از هنگ‌درام برای نواختن قطعات شاد و مثبت استفاده کنید، باید از بین گام‌های ماژور دست به انتخاب بزنید؛ اما اگر سبک شما آهنگ‌های آرام یا احساسی است، گام‌های مینور یا شرقی انتخاب‌های بهتری هستند.
سطح مهارت
سومین عامل در انتخاب از بین انواع هنگ‌درام، در نظر گرفتن میزان مهارتتان در نوازندگی است. مثلاً گام ر مینور هنگ‌درام برای نوازندگان مبتدی گزینه‌ی مناسب‌تری است تا گام‌های شرقی مثل حجاز، که به سطح مهارت بالاتری نیاز دارند.
در نهایت، بهترین راه برای انتخاب از بین گام‌های مختلف، گوش دادن به صدای انواع هنگ‌درام‌ها است. از این طریق می‌توانید صدای گام‌های گوناگون را با یکدیگر مقایسه کنید و گزینه‌ی مناسب خود را بیابید.
سخن پایانی
گام‌های هنگ‌درام فقط مجموعه‌ای از نت‌ها نیستند؛ بلکه هرکدام درگاهی هستند به دنیایی از احساسات، فرهنگ‌ها و رنگ‌های صوتی متفاوت. از گام‌های ماژور با صدای شاد و پُرتحرک، تا گام‌های مینور با حال‌و‌هوای احساسی، و در نهایت گام‌های شرقی ساز هنگ‌درام با طنین شرقی و رازآلود خود، انتخاب هر گام بیانگر سلیقه و مسیر هنری خاص شما است. شناخت گام‌های مختلف هنگ‌درام به شما کمک می‌کند تا سازتان را آگاهانه‌تر انتخاب کنید و با آن، صدای مورد‌علاقه‌ی خود را بیابید.
اگر پس از آشنایی با هنگ‌درام و انواع گام‌های آن، تصمیم گرفتید قدمی جدی‌تر در مسیر یادگیری این ساز بردارید، می‌توانید از دوره‌ی آموزش گام‌به‌گام هنگ‌درام خنیاگر استفاده کنید. با انتخاب این دوره، از اولین نت هنگ‌درام تا اجرای قطعات پیچیده، همراه شما خواهیم بود.
سوالات متداول درباره‌ی گام‌های هنگ‌درام
- منظور از گام در هنگ‌درام چیست؟ گام در هنگ‌درام به مجموعه‌ای از نت‌ها گفته می‌شود که با ترتیب خاصی روی سطح ساز چیده شده‌اند و صدای مخصوص خود را ایجاد می‌کنند.
- ساز هنگ‌درام چه گام‌هایی دارد؟ ساز هنگ‌درام معمولاً در گام‌هایی مانند ماژور، مینور و گام‌های شرقی مثل حجاز ساخته می‌شود.
- چه گامی را برای شروع هنگ‌درام انتخاب کنیم؟ برای شروع یادگیری هنگ‌درام، بهتر است یکی از گام‌های ساده‌تر این ساز مثل لا ماژور یا ر مینور را انتخاب کنید. این گام‌ها صدایی شفاف دارند و برای درک بهتر ساختار صوتی و تمرین تکنیک‌های پایه بسیار مناسب‌اند.