سازدهنی یا هارمونیکا سازی‌ست از خانواده سازهای بادی و زبانه آزاد که قدمت کم‌تری نسبت به اکثر سازهای بادی دارد. این ساز امروزه انواع مختلفی دارد و هر روزه تکامل بیشتری پیدا می‌کند.

تاریخچه سازدهنی:

در گذشته‌های بسیار دور در کشور چین نوعی سازدهنی با زبانه چوبی رایج بوده است.

بعدتر موتزارت، آهنگ‌ساز دوره کلاسیک آلمانی برای نوعی ساز دهنی شیشه‌ای قطعه‌ای ساخته است.

اما سازدهنی به شکل رایج امروزی و نوع دیاتونیک در اوایل قرن ۱۹ در آلمان ساخته شد؛ بعدها این ساز توسط مهاجرینی‌ که آلمان را ترک کردند به ایالات متحده و بریتانیای کبیر هم رسید و تا اواسط قرن ۱۹ در بسیاری از نقاط جهان شناخته شده و مورد استفاده بود.

امروز انواع مختلفی از این ساز مورد استفاده است از جمله: کروماتیک، دیاتونیک، ترمولو، ملودیکا و...

تولید صدا:

تولید و ایجاد صدا در این ساز حاصل از عبور جریان هوا و ارتعاش یک زبانه فلزی است که این زبانه از یک طرف به ساز متصل است و از طرف دیگر آزاد است. این ساز در انواع مختلف و اندازه مختلف از ۱ تا ۴ اکتاو موجود است.

سازدهنی با سازی مثل آکاردئون شباهت در تولید و مکانیزم تولید صدا دارد و به همین علت در جنس صدای آنها شباهت وجود دارد.

طبقه‌بندی ساز دهنی:

این ساز در چند نوع قابل طبقه‌بندی است.

جدا از نوع بیس و کورد این ساز در دو نوع تک زبانه و دو زبانه قابل طبقه‌بندی است.

انواع مختلف سازدهنی:

ساز دهنی با توجه به قابلیت‌های مختلف، جنس ساز، سبک و نوع موسیقی در انواع مختلفی استفاده می‌شود.

برای مثال ساز ترمولو برای موسیقی فولک و پاپ مورد استفاده است.

ساز دیاتونیک در موسیقی کانتری، بلوز، فولک، راک، پاپ و آیریش؛

و ساز کروماتیک در موسیقی جز، کلاسیک و پاپ مورد استفاده هستند.

ساز دهنی دیاتونیک:

این نوع ساز که تک‌زبانه است ممکن است در نوع ترمولو ساخته شود. این نوع ساز ۱۰ سوراخه است و در موسیقی پاپ، بلوز و کانتری مورد استفاده است.

نوع دیگری از این ساز به اسم اکتیو وجود دارد که حالت خمیده شکلی دارد.

سازدهنی کروماتیک:

این در سال ۱۹۱۸ ساخته شد و شامل هر ۱۲ نیم پرده گام است.

در این نوع ساز شستی‌ای تعبیه شده که برای تعویض زبانه سوراخ نواختن استفاده می‌شود، در واقع با فشار کلید می‌توان نیم‌ پرده بالاتر از هر نتی را اجرا کرد و به همین علت این ساز می‌تواند ۱۲ نت گام را بنوازد و برای همین در موسیقی کلاسیک، جز و پاپ کاربرد دارد و مورداستفاده است.

این ساز از ۲/۵ تا ۴ اکتاو قابلیت دارد و در انواع ۱۰، ۱۲ و ۱۶ سوراخی موجود است.

تکنیک‌های ساز دهنی:

تکنیک‌ها در انواع ساز دهنی نسبتا متفاوت است مثلا تکنیک بندینگ در ساز دیاتونیک تکنیکی است که اجرای نیم‌پرده‌ها را ممکن می‌کند.

اما به‌طور کلی تکنیک‌های زیادی با استفاده از ماهیچه‌های زبان و حنجره در این ساز ممکن است که البته در ابتدای نوازندگی ممکن نیست و پس تمرین و ایجاد مهارت قابل استفاده هستند.

از دیگر تکنیک‌ها می‌توان به گلیساندو و و ویبراتو اشاره کرد.

باتوجه به اینکه این ساز از خانواده سازهای بادی است و از اندام تنفسی برای تولید صدا کمک می‌گیرد باید نکاتی را درنظر گرفت و رعایت کرد.

ضمن اینکه هر ساز بادی تکنیک تنفسی مخصوص به خود را دارد و نوازنده باید برای یادگیری آن تلاش کند اما باید نکات بهداشتی توجه کند و از مصرف دخانیات دوری کند. باتوجه به توصیه‌های استاد مربوط می‌توان تمریناتی تنفسی را برای افزایش حجم‌ تنفس و شیوه درست آن هم آموخت.