تکنیک‌های هنگدرام و چالش‌های مربوط به نوازندگی آن، از مقاطع جذاب و هیجان‌انگیز در مسیر یادگیری و آموزش این ساز اسرارآمیز است. هنگدرام صدایی دارد که می‌تواند روح انسان را تسخیر کند. این صدا آرامش‌بخش، فرح‌انگیز و گاهی اوقات رازآلود است و شما را با خود به کشف و شهودی درونی می‌برد.
صدای هنگدرام شبیه ضربان آرام طبیعت است؛ ترکیبی از صدای باران، تپش قلب و رویایی که در دل شب شنیده می‌شود. این صدا می‌تواند در ما حس آرامش، تمرکز و حتی احساس وصل بودن به چیزی بزرگ‌تر را ایجاد کند.
هر‌چقدر بیشتر با تکنیک‌های هنگدرام نوازی آشنا باشید و با تمرین و استمرار، بر آنها تسلط پیدا کنید، از صدای شگفت‌انگیز و منحصربه‌فرد این ساز نیز بهره‌ی بیشتری خواهید برد. در ادامه با تکنیک‌های مهم و کاربردی نواختن هنگدرام آشنا می‌شویم.
انواع تکنیک‌های نوازندگی هنگدرام
تکنیک‌های اجرایی پایه
ضربه با نوک انگشت
رایج‌ترین و مهم‌ترین تکنیک در هنگدرام، ضربه زدن با نوک انگشت، به حلقه‌ی دور نواها (نت‌ها) است. در این روش، نوک انگشت با یک ضربه‌ی سریع و با قدرت مناسب (نه زیاد و نه کم) به محل مورد نظر اصابت می‌کند و سریع برمی‌گردد. نتیجه‌ی این برخورد صدایی شفاف، کوتاه و کنترل‌شده است.
ضربه با بند اول انگشت
در اجرای برخی قطعات و نت‌ها، نوازندگان از بند اول انگشت (بین نوک و مفصل اول) نیز برای ضربه زدن استفاده می‌کنند تا صدایی گرم‌تر و پُرتر ایجاد کنند. این کار برای ایجاد تنوع در دینامیک مناسب است.
ضربه با کف دست
در برخی سبک‌ها برای ایجاد صدای بم‌تر و عمیق‌تر، از ضربه‌ی آرام یا کنترل‌شده با کف دست (معمولاً قسمت پایین کف دست یا کنار شست) هم استفاده می‌شود. این تکنیک بیشتر در اجرای ریتم‌های پویا یا ایجاد افکت‌های خاص کاربرد دارد.
تکنیک‌های ریتمیک
ضربات ساده و تکرار‌شونده
ضربات ساده و تکرار‌شونده، پایه‌ای‌ترین تکنیک‌های ریتمیک در نواختن هنگدرام هستند که معمولاً با نوک انگشتان تولید می‌شوند. از این ضربات برای ایجاد ریتم‌های ابتدایی و قابل پیش‌بینی استفاده می‌شود.
برای مثال، می‌توانید با ضربات ساده روی نت‌های C و E، یک ریتم ساده و هماهنگ بسازید که پایه‌ای برای ملودی یا هارمونی‌های بعدی باشد (اگر با نت‌های هنگدرام آشنایی کافی ندارید، می‌توانید مقاله‌ی نت‌خوانی هنگدارم را مطالعه نمایید).
ضربات پیچیده و متنوع
ضربات پیچیده شامل الگوهای ریتمیک متنوع و ترکیبی هستند که نیاز به هماهنگی و دقت بیشتری دارند. این تکنیک‌ها با تغییر در سرعت، نوع، شدت و محل ضربه‌ها اجرا می‌شوند و برای ایجاد ریتم‌های پویا و خلاقانه کاربرد دارند.
برای مثال، می‌توانید ابتدا با دست راست روی نت C، سپس با دست چپ روی نت E، بعد با هر دو دست، چهار بار پشت‌سر‌هم و با سرعت بیشتر، روی نت G ضربه بزنید. این ترتیب، نسبت به یک ریتم ساده‌ی تکراری، دارای ساختار پیچیده‌تری است.
تکنیک‌های هارمونیک
تقسیم نت‌ها بین دو دست
در هنگام اجرای ملودی‌ها یا هارمونی‌ها، معمولاً نت‌ها بین دست چپ و راست تقسیم می‌شوند. این روش اگرچه پایه‌ای است، اما در اجرای الگوهای هارمونیک اهمیت زیادی دارد.
برای مثال، می‌توانید نت C را با دست چپ و نت E را با دست راست خود بنوازید تا یک هارمونی ساده و روان بسازید. تسلط بر هماهنگی دو دست نقش مهمی در اجرای قطعات دارد.
نواختن همزمان چندین نت
نواختن همزمان چند نت یکی از روش‌های ساده برای ایجاد هارمونی در هنگدرام است. در این تکنیک دو یا چند نت با هم به صدا در‌می‌آیند تا یک فضای هماهنگ و خوش‌صدا ایجاد شود. برای اجرای این تکنیک، باید به نت‌های مورد نظر خود، با دو دست و گاه با کمک انگشتان دور از هم، مثل انگشت شست و وسط (برای اجرای بیش از دو نت)، همزمان ضربه بزنید.
برای مثال، می‌توانید نت‌های C و E را همزمان بنوازید تا یک هارمونی ساده ایجاد کنید.
تکنیک‌های ملودیک
آرپژ
در این تکنیک، نت‌های یک آکورد به‌جای نواختن همزمان، به‌صورت جداگانه و پشت‌سر‌هم اجرا می‌شوند. این ترتیب می‌تواند از پایین‌ترین نت به بالا، یا برعکس انجام شود و حس حرکت و عمق به قطعه بدهد. آرپژ، یک تکنیک عالی برای ایجاد ملودی‌های ظریف و پیچیده است.
برای اجرای آرپژ در هنگدرام، می‌توانید از یک یا هر دو دست استفاده کنید. اگر از یک دست استفاده می‌کنید، باید نت‌های آکورد را به‌ترتیب و به‌صورت پیوسته (از پایین به بالا یا از بالا به پایین) اجرا کنید. اگر هم می‌خواهید از هر دو دست استفاده کنید، می‌توانید نت‌های آکورد را به‌صورت متقارن یا متناوب بنوازید.
برای مثال، برای اجرای آرپژ آکورد Cmaj7 در هنگدرام، می‌توانید از ترتیب نت‌های زیر استفاده کنید:
C - E - G - B
یا از این ترتیب نت استفاده کنید:
C - B - G - E
سلفژ
سلفژ یکی از تکنیک‌های پایه در موسیقی است که در آن هر نت با یک نام مشخص (مانند دو، رِ، می، فا) شناخته می‌شود. این تکنیک، نقش مهمی در درک بهتر ساختار ملودی و نواختن دقیق نت‌ها دارد.
برای اجرای سلفژ در هنگدرام، باید نت‌های روی ساز را با نت‌های موسیقی تطبیق دهید تا بتوانید قطعاتی که بر پایه‌ی نت‌های موسیقایی نوشته شده‌اند را راحت‌تر روی هنگدرام اجرا کنید.
برای مثال، نت C روی هنگدرام با نت «دو» در سلفژ یکسان است و نت E هنگدرام با نت «می» سلفژ.
با یادگیری سلفژ، می‌توانید قطعات معروف و ملودی‌های پیچیده‌تر را با استفاده از هنگدرام بنوازید.
پاساژ
پاساژ در موسیقی به یک بخش کوچک از نت‌ها گفته می‌شود که معمولاً به‌صورت سریع، پیوسته و روان اجرا می‌شود و نقش انتقالی یا تزئینی دارد. در تکنیک‌های نوازندگی با هنگدرام هم، پاساژ به نواختن پشت‌سر‌هم چند نت با الگوی مشخص و روان اشاره دارد که می‌تواند بین دو بخش اصلی قطعه یا به‌عنوان نوعی زینت ملودیک استفاده شود.
برای مثال، می‌توانید نت‌های E، C و D را به‌سرعت و پشت‌سر‌هم بزنید تا از یک بخش آرام، به بخشی هیجان‌انگیز برسید.
تکنیک‌های افکت
تغییر در نوع ضربه برای ایجاد افکت‌های صوتی
افک‌های صوتی در هنگدرام، بخشی از بیان شخصی نوازنده‌اند و می‌توانند رنگ و بُعدی متفاوت به قطعه ببخشند. یک روش برای خلق این تکنیک پیشرفته، ایجاد تنوع در نوع فرود ضربه‌ها است؛ مانند ضربات نرم، ضربات محکم یا حتی ضربات با زاویه‌ی خاص.
بسته به نحوه‌ی لمس سطح ساز، شما می‌توانید صدایی آرام، کوبنده یا حتی لرزان ایجاد کنید. با کنترل شدت و حالت ضربه، هارمونی‌هایی خاص و منحصربه‌فرد ایجاد می‌شوند که به اجرای شما شخصیت و عمق بیشتری می‌دهند.
تغییر در محل ضربه برای ایجاد افکت‌های صوتی
علاوه‌بر مورد قبل، گاهی با تغییر محل ضربه، از دایره‌ی اطراف نت به قسمت‌های دیگر ساز نیز، نوازندگان هنگدرام صدای متفاوت ایجاد می‌کنند؛ مثل زدن ضربه به شانه‌ی ساز یا فضای بین ناودیس‌ها.
مالش یا سُرش روی سطح هنگدرام
در این تکنیک، به جای ضربه زدن، انگشت یا کف دست را به‌آرامی روی سطح هنگدرام می‌کشند. این حرکت باعث ایجاد صدایی پیوسته، نرم و شبیه افکت می‌شود.
نتیجه‌گیری
نوازندگی هنگدرام تنها به چند ضربه‌ی محدود، خلاصه نمی‌شود بلکه مجموعه‌ای از تکنیک‌های متنوع را در بر می‌گیرد که هرکدام می‌توانند رنگ‌و‌بویی تازه به موسیقی ببخشند. از ضربات پایه گرفته تا تکنیک‌های ریتمیک، هارمونیک، ملودیک و افکتیو، هر بخش نقشی مهم در شکل‌گیری صدای نهایی دارد.
آشنایی با سبک‌های نوازندگی هنگدرام و تمرین مستمر این تکنیک‌ها، مسیر رشد هنری نوازنده را هموار کرده و زمینه را برای بروز بیان شخصی در موسیقی فراهم می‌سازند.
اگر شما هم قصد یادگیری هنگدرام، به‌شکلی اصولی و حرفه‌ای را دارید، می‌توانید از مجموعه‌ی آموزش هنگدرام خنیاگر استفاده کنید. جایی که این تکنیک‌ها به‌صورت گام‌به‌گام و کاربردی آموزش داده می‌شوند.
