اجرای زنده برای هر خواننده‌ای یک تجربه‌ی هیجان‌انگیز و در عین‌حال پُرچالش است. صدای خواننده، اصلی‌ترین ابزار اوست و هرگونه اختلال در آن می تواند کیفیت اجرای او را تحت تاثیر قرار دهد. برخی مشکلات مانند احساس درد و گرفتگی در گلو، به وضعیت فیزیکی خواننده مربوط می‌شوند و مستقیماً با صدای او در ارتباط هستند؛ در حالی که مشکلات دیگری مانند استرس اجرا یا فراموش کردن شعر، بیشتر جنبه‌ی ذهنی دارند.
این چالش‌ها ممکن است باعث افت کیفیت صدا، کاهش تسلط بر اجرا و تضعیف اعتمادبه‌نفس خواننده شوند، که نه‌تنها تجربه‌ی شنیداری نامطلوبی برای مخاطب ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند بر آینده‌ی کاری خواننده نیز تاثیر منفی بگذارد. بااین‌حال، با آگاهی از این چالش‌ها و استفاده از تمرین‌های تنفسی، تکنیک‌های خوانندگی و روش‌های مدیریت استرس، می‌توان آن‌ها را به حداقل رساند. در این مقاله مهم‌ترین چالش‌های خوانندگان بر روی صحنه و راهکارهای مناسب مقابله با آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
کم آوردن نفس در هنگام اجرا
یکی از رایج‌ترین مشکلات خوانندگان، کم آوردن نفس در حین اجرا است. این مشکل می‌تواند باعث شود که خواننده نتواند جملات موسیقایی را کامل و پیوسته ادا کند، کنترل کافی بر شدت و بیان صدا نداشته باشد و حتی احساس خستگی زودهنگام پیدا کند.
کم آوردن نفس می‌تواند به دلایل زیر بروز کند:
- استفاده از تنفس سطحی سینه‌ای به جای تنفس عمیق از دیافراگم
- ضعف در کنترل هوای خروجی و سرعت بیش از حد آن
- اضطراب و استرس اجرا
- کمبود استقامت ریوی
اما چه راهکارهایی برای رفع این موانع وجود دارد:
۱- تمرین تنفس دیافراگم: این تمرین را می توانید به صورت دراز کشیده، نشسته یا ایستاده انجام دهید. یک دست را روی قفسه‌ی سینه و دست دیگر را بر روی شکم قرار دهید. با بینی دم بگیرید در حالی که سعی می‌کنید جریان هوا را به شکم و نه به سینه‌ی خود هدایت کنید. با چک کردن میزان بالا رفتن هر یک از دست‌ها، می‌توانید بسنجید که تمرین را درست انجام می‌دهید یا خیر؟ چند ثانیه نفس را نگه دارید، سپس از طریق دهان هوا را به آرامی خارج کنید. این تمرین را روزانه چند بار انجام دهید.
۲- تمرین کنترل سرعت بازدم: برای کنترل سرعت بازدم، تمرین‌های مختلفی وجود دارد. مثل تمرین «س» کشیده (از طریق بینی یک نفس عمیق بگیرید و هنگام بازدم، با صدای «س» هوا را تا جایی که ممکن است آهسته و یکنواخت خارج کنید)؛ تمرین فوت کردن شمع (یک شمع روشن کنید و در فاصله‌ی ۲۰-۳۰ سانتی خود قرار دهید. با بینی دم بگیرید و سعی کنید با بازدمی آرام و طولانی شعله را حرکت دهید، ولی آن را خاموش نکنید)؛ تمرین بازدم با نی (یک نی یا لوله‌ی باریک در دهان قرار دهید و با یک بازدم طولانی و یکنواخت از آن هوا را خارج کنید)؛ تمرین بازدم با یک نت طولانی (یک نت مشخص از مقیاس موسیقی را انتخاب کنید؛ مثل «فا» یا «لا» و آن را روی یک حرف صدادار مثل «اُ» یا «آ» با یک نفس اجرا کنید. به تدریج مدت زمان آن را افزایش دهید).
۳- گنجاندن تمرینات یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن در برنامه‌ی روزانه، برای تنظیم ریتم تنفس و مدیریت استرس.
۴- تمرینات افزایش ظرفیت ریه: نواختن سازهای بادی مانند نی یا دودوک و انجام تمرینات هوازی مانند شنا و دویدن به تقویت استقامت تنفس و افزایش ظرفیت ریه‌های شما کمک به‌سزایی می‌کنند.
موارد ذکر شده را به صورت روزانه یا حداقل ۳-۴ بار در هفته تمرین کنید تا در زمان اجرا، مشکل کمبود تنفس را به حداقل برسانید.
گلو درد و گرفتگی صدا در هنگام اجرا
یکی دیگر از مشکلاتی که خوانندگان در برخی اجراهای خود ممکن است با آن مواجه شوند، درد گلو یا گرفتگی صدا است. این مساله می‌تواند باعث کاهش کیفیت صدا، خستگی زودهنگام و حتی آسیب به تارهای صوتی در طولانی مدت شود.
دلایلی که میتوانند باعث بروز درد در ناحیه‌ی گلو و ایجاد چالش برای خواننده شوند، به احتمال زیاد یک یا چند مورد از موارد زیر هستند:
- گرم نکردن صدا قبل از اجرا
- تلاش برای رسیدن به نت‌هایی که خارج از محدوده‌ی صوتی فرد هستند
- خشکی گلو
- انقباض عضلات گلو به دلیل اضطراب و استرس
- اجرای طولانی‌مدت بدون استراحت کافی
راهکارهای پیشگیری و رفع مشکل گلو درد در هنگام اجرای آواز:
۱- گرم کردن صدا قبل از اجرا: انجام تمرین‌های مخصوص گرم کردن صدا مانند لیپ ترل (لرزش لب‌ها) و هامینگ (زمزمه) قبل از خواندن، به آمادگی تارهای صوتی کمک می‌کنند.
۲- استفاده صحیح از صدا و تکنیک‌های خوانندگی: محدوده‌ی صوتی خود را بشناسید و در حین اجرا در همان محدوده بمانید. تلاش برای رسیدن به نت‌هایی خارج از توانایی طبیعی صدا، می‌تواند فشار زیادی به حنجره وارد کند. همچنین در طول اجرا از تکنیک‌های خوانندگی‌ای استفاده کنید که فشار روی تارهای صوتی را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال تکنیک حمایت تنفسی دیافراگم، که در آن به جای اینکه تمام فشار کنترل هوا روی حنجره باشد، از عضلات دیافراگم نیز برای مدیریت جریان هوا کمک گرفته می‌شود.
۳-حفظ رطوبت گلو: در طول روز سعی کنید که بدن خود را هیدراته نگه دارید. آب ولرم بنوشید و از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی که باعث خشکی گلو می‌شوند، پرهیز کنید. در فصل‌های سرد و محیط‌های خشک نیز از دستگاه بخور استفاده کنید.
۴- مدیریت استرس قبل از اجرا: از تمرینات ریلکسیشن، تنفس عمیق و ذهن‌آگاهی برای حفظ آرامش و کنترل بهتر صدا استفاده کنید.
۵- استراحت کافی تارهای صوتی: قبل و بعد از اجرا، از نجوا کردن و مکالمه‌ی بیش از حد خودداری کنید. اگر زمان اجرای شما طولانی است از قبل برنامه‌ریزی کنید که بین آن، زمانی برای استراحت داشته باشید.
با رعایت این نکات، خوانندگان میتوانند از بروز درد گلو و گرفتگی صدا جلوگیری کنند و بدون نگرانی از مشکلات حنجره، اجرای بهتری داشته باشند.
ترشحات اضافی در انتهای گلو (خلط گلو)
برخی خوانندگان هنگام اجرا احساس می‌کنند که گلویشان پر از ترشحات سنگین یا اصطلاحاً خلط گلو شده است و نیاز دارند مرتب گلو را صاف کنند. این مشکل می‌تواند باعث قطع شدن جریان صدا، کاهش وضوح در ادای کلمات و ایجاد وقفه در اجرا شود.
دلایل ایجاد این مشکل می تواند موارد زیر باشد:
- کم‌آبی بدن و خشکی گلو
- مصرف مواد غذایی محرک
- رفلاکس معده
- تنفس نادرست هنگام خواندن
- آلرژی یا سرماخوردگی
اما برای رفع این مشکل از چه راهکارهایی می توان استفاده کرد:
۱- نوشیدن آب کافی: حداقل یک ساعت قبل از اجرا مقدار مناسبی آب ولرم بنوشید و در طول روز بدن را هیدراته نگه دارید.
۲- پرهیز از غذاهای خلط آور: قبل از اجرا از مصرف لبنیات، غذاهای چرب و سرخ‌کرده، شرینی‌جات و نوشیدنی‌های الکلی، گازدار یا حاوی کافئین خودداری کنید.
۳- کنترل رفلاکس معده: اگر دچار رفلاکس هستید، از خوردن غذاهای اسیدی و سنگین قبل از اجرا پرهیز کنید و هنگام خواب سر خود را کمی بالاتر قرار دهید.
۴- اصلاح روش تنفس: تلاش کنید بیشتر از بینی نفس بکشید تا هوای ورودی به ریه‌ها مرطوب‌تر باشد و گلو خشک نشود.
۵- استفاده از بخور یا دوش آب گرم: قبل از اجرا می‌توانید از دوش آب گرم با بخور استفاده کنید. بخار آب گرم می‌تواند موجب شل شدن خلط پشت حلق و پاکسازی بینی و گلو شود.
۶- غرغره با آب نمک ولرم: غرغره کردن این ترکیب قبل از اجرا به کاهش ترشحات اضافی کمک می‌کند. نصف قاشق چای‌خوری نمک را با یک فنجان آب ولرم ترکیب کنید و به مدت ۳ تا ۶ دقیقه آن را غرغره کنید.
۷- استفاده از دمنوش: برای تسکین گلو قبل از اجرا، دمنوش زنجبیل و عسل، بابونه، لیمو و عسل و نعناع میتوانند به کاهش التهاب و آرامش گلو کمک کنند.
با رعایت این نکات خوانندگان میتوانند از ایجاد خلط در گلو جلوگیری کنند و صدایی شفاف‌تر و روان‌تر را در اجراهای خود تجربه کنند.
استرس و فراموش کردن شعر
استرس و اضطراب قبل از اجرا می‌تواند تاثیر زیادی بر تمرکز و حافظه‌ی خواننده داشته باشد. یکی از پیامدهای رایج این وضعیت، فراموش کردن شعر یا بخشی از آن در هنگام اجرا است. ترس از اشتباه و نگرانی از قضاوت منفی دیگران، به ویژه در لحظات پرفشار، می‌تواند این استرس را تشدید کند و تاثیرات منفی نه‌تنها بر ذهن، بلکه بر عملکرد جسمی و کیفیت صدای خواننده نیز بگذارد.
این فشار روانی ممکن است باعث اختلال در یادآوری شعر، کاهش اعتمادبه‌نفس و حتی تاثیر بر تنفس و کنترل صدا شود. به همین دلیل، استفاده از تکنیک‌ها و روش‌هایی برای غلبه بر استرس اجرا و تقویت حافظه، جهت حفظ تمرکز و داشتن اجرایی موفق، ضروری است.
راهکارها و روش‌های مقابله با استرس و فراموش کردن شعر:
۱- تنفس آرام و عمیق: قبل از اجرا از تکنیک‌های تنفسی‌ای مانند تنفس دیافراگمی استفاده کنید. تنفس‌های عمیق، آرام و شکمی به کاهش تنش و افزایش آرامش بدن و ذهن بسیار کمک می‌کنند.
۲- یادگیری شعر با روش‌های متفاوت: برای جلوگیری از فراموشی شعر، بهتر است از روش‌های مختلف یادگیری استفاده کنید؛ خواندن شعر با صدای بلند (حافظه‌ی شنیداری و گفتاری)، چندین بار نوشتن شعر (حافظه‌ی بصری)، تکرار روزانه و مرور مدام شعر (برای ثبت در حافظه‌ی بلندمدت)، اجرای شعر همراه با حرکات دست و بدن (حافظه‌ی حرکتی)، ساختن تصاویر ذهنی مرتبط با شعر (حافظه‌ی تصویری) از جمله روش‌هایی هستند که میتوانند در یادآوری راحت‌تر شعر، در هنگام اجرا به شما کمک کنند.
۳- تمرینات فیزیکی: انجام فعالیت‌های بدنی مانند دویدن سبک یا حرکات کششی، قبل از اجرا، میتوانند در کاهش تنش‌های فیزیکی و ذهنی موثر باشند. این تمرین‌ها باعث افزایش جریان خون، آرامش عضلات و کاهش سطح استرس می‌شوند و به تمرکز و کنترل بهتر اجرا کمک می‌کنند.
۴- تمرین تجسم: یکی از روش‌های موثر برای کاهش استرس و بهبود تمرکز، تمرین تجسم موفقیت است. تصور کنید که با آرامش و اعتماد به نفس کامل در حال اجرای شعر هستید و آن را بدون مشکل به پایان می‌رسانید. این تکنیک می‌تواند به تقویت حافظه، کاهش اضطراب و افزایش تسلط ذهنی کمک کند؛ زیرا مغز تجربه‌ای مشابه با اجرای واقعی را شبیه‌سازی کرده و آن را در حافظه ثبت می‌کند.
۵- مدیتیشن و ریلکسیشن: تمرینات آرامش‌بخشی مانند مدیتیشن و آرام‌سازی عضلات میتوانند به کاهش تنش‌های ذهنی و فیزیکی کمک کنند. علاوه بر این، تمرکز ذهنی و آگاهی از لحظه‌ی حال، به شما کمک می‌کند تا از افکار منفی و اضطراب‌ها دور بمانید و به اجرای خود به طور کامل توجه کنید.
این تمرین ها به شما کمک می‌کنند که استرس خود را مدیریت کرده و در یک وضعیت ذهنی و جسمی متعادل قرار بگیرید.
همان‌طور که هر شغل و هنری چالش‌ها و مشکلات خاص خود را دارد، خوانندگی نیز از این قاعده مستثنی نیست. خوانندگان با مشکلاتی چون فراموشی شعر، کم آوردن نفس، گرفتگی صدا، استرس و فشارهای روانی رو‌به‌رو هستند که میتوانند تاثیرات منفی‌ای بر کیفیت اجرای آن‌ها داشته باشند. با این حال، با رعایت نکات بالا و انجام تمرینات و تکنیک‌های ذکر شده و نیز مراقبت صحیح از صدا، خوانندگان میتوانند این مشکلات را کاهش دهند یا حتی بر آن‌ها غلبه کنند. این راهکارها به خوانندگان کمک می‌کند تا با تسلط و آرامش بیشتری به اجرای موسیقی بپردازند و به‌طور موثرتری با چالش‌های خوانندگی مقابله کنند.