هنگدرام، سازی است که با اولین ضربه، ذهن را جادو می‌کند. صدایی نرم، معلق و خیال‌انگیز که انگار از جایی بیرون از روزمرگی می‌آید. خیلی‌ها اولین‌بار، بدون اینکه نامش را بدانند، جذب صدا و ظاهر متفاوت آن می‌شوند- سازی عجیب با ساختاری فلزی و صدایی که هم کوبه‌ای است و هم ملودیک.
اما ساز هنگدرام یا هندپن (آن‌گونه که انگلیسی‌زبانان خطابش می‌کنند) دقیقاً چیست؟ از کجا آمده است؟ چه اجزایی دارد و چرا این‌قدر خاص به‌نظر می‌رسد؟ در این مقاله پاسخی روشن و کامل به این پرسش‌ها خواهیم داد.
آشنایی با ساز هنگدرام از زوایای مختلف- مثل تاریخچه، ساختار، صدا، انواع، سبک‌های نوازندگی، چالش‌های یادگیری و بهترین روش برای آموزش هنگ‌دارم– شما را وارد دنیای منحصربه‌فردی می‌کند که هم برای نوازندگانِ تازه‌کار الهام‌بخش است و هم برای حرفه‌ای‌ها مجالی برای تجربه‌های نو. این راهنما پلی است میان کنجکاوی امروزتان و نوازندگی فردا.
هنگدرام چیست؟
هنگ (ساز) یکی از نوآورانه‌ترین سازهای کوبه‌ای در دنیای موسیقی است که در اوایل قرن بیست و یکم معرفی شد و با صدای خاص و منحصربهفرد خود، به‌سرعت به محبوبیت چشمگیری در میان هنرمندان رسید.
ساز کوبه‌ای هنگدرام از دو نیم‌کره‌ی فلزی تشکیل شده و ظاهری شبیه به یک بشقاب پرنده یا سپر فلزی دارد. صدای این ساز که گرم، شفاف و تسکین‌دهنده است، با ضربه‌های ملایم انگشتان یا کف دست تولید می‌شود.
هنگدرام، علاوه بر اینکه قابلیت ایجاد ریتم و ملودی به‌صورت هم‌زمان را دارد، به‌دلیل یادگیری آسان، صدای روح‌نواز و کاربرد گسترده در سبک‌های گوناگون- از مدیتیشن و موسیقی‌درمانی گرفته تا اجراهای خیابانی و موسیقی تلفیقی- به یکی از گزینه‌های مطلوب برای نوازندگان معاصر تبدیل شده است.
تاریخچه هنگدرام
تاریخچه‌ی هنگدرام به سال ۲۰۰۰ میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که این سازِ منحصربهفرد توسط دو سازنده‌ی آلمانی به نام‌های فیلیکس رونر و سابینا شرر در شهر برن سوئیس ابداع شد. هنگدرام نتیجه‌ی سال‌ها تحقیق و تجربه در زمینه‌ی سازهایی چون استیل‌پن کارائیبی، گاتام (کوزه) هندی و دیگر سازهای کوبه‌ای ملودیک بود.
این ساز ابتدا به‌صورت بسیار محدود و با دقت فراوان در کارگاه کوچک آن‌ها به نام «پن‌آرت» ساخته می‌شد و تنها پس از مصاحبه و بررسی دقیق، در اختیار نوازندگان قرار می‌گرفت. اما با گذشت زمان و افزایش تقاضا، هنگدرام به تولید گسترده رسید و حتی الهام‌بخش شکل‌گیری سازهای دیگری هم‌چون تانگ‌درام شد. یکی از نکات جالب در مورد ساز مذکور این است که آنقدر از لحاظ ظاهری به هنگدرام شباهت دارد، که برخی هنگدرام و تانگ‌درام را یک ساز تلقی می‌کنند.
(برای مطالعه‌ی کامل‌تر در مورد روند شکل‌گیری و تحولات ساز هنگدرام، می‌توانید به مقاله‌ی اختصاصی تاریخچه‌ی هنگدرام مراجعه کنید؛ موضوعی که برای بسیاری از علاقه‌مندان و کسانی که در حال تحقیق درباره‌ی هنگدرام هستند، حائز اهمیتی ویژه است.)
ساختار هنگدرام
ساز هنگدرام از دو نیم‌کره‌ی فلزی تشکیل شده که با دقت و ظرافت بالایی به یکدیگر جوش می‌خورند. این دو صفحه که از نظر شکل و کارکرد با یکدیگر متفاوت‌اند، با نام «دینگ» برای صفحه‌ی بالایی و «گو» برای صفحه‌ی پایینی خوانده می‌شوند.
- دینگ
صفحه‌ی دینگ، مرکز نت‌های ساز هنگدرام به‌شمار می‌آید. این صفحه ازلحاظ ظاهری بسیار شبیه به یک گنبد کوچک است که روی آن فرورفتگی‌های کوچکی قرار گرفته. هرکدام از این فرورفتگی‌ها مسئول تولید یک نت خاص هستند.
- گو
گو صفحه‌ی پایینی ساز هنگدرام است که ظاهری شبیه به یک کاسه‌ی بزرگ دارد. در وسط این صفحه یک حفره‌ی لوله‌ای شکل قرار گرفته که وظیفه‌ی آن افزایش حجم و پخش بهتر صدای ساز است.
سایر اجزای ساز هنگدرام
علاوه بر دو صفحه‌ی اصلی، ساز هنگدرام دارای اجزای دیگری نیز هست که عبارتند از:
دینگ: به‌جز پوسته‌ی بالایی، نت مرکزی صفحه نیز دینگ خوانده می‌شود که بزرگ‌ترین ناحیه‌ی صدادهنده است. دینگ، درشت‌تر و برجسته‌تر از باقی نت‌ها است و صدایی عمیق و پرطنین تولید می‌کند.
شانه: ناحیه مسطح در اطراف پایه‌ی دینگ است که آن را به قسمت‌های واسط هنگدرام متصل می‌کند. نوازندگان هنگدرام معمولاً برای ایجاد تغییرات کوچک در دینامیک، به این ناحیه نیز ضربه می‌زنند.
نواها: فرورفتگی‌هایی که اطراف دینگ قرار دارند و هرکدام یک نت خاص تولید می‌کنند. نواها به‌صورت دایره یا بیضی طراحی می‌شوند و با ضربه‌ی انگشتان به لبه‌ی آن‌ها به صدا درمی‌آیند.
ناودیس: حلقه‌ی مسطحی که اطراف هر نت هنگدرام قرار داد و ناحیه‌ی نوا را از بخش‌های دیگر صفحه جدا می‌کند. این قسمت به ایجاد وضوح در صدای نت‌ها کمک می‌کند.
ریم یا حاشیه‌ی ساز: لبه‌ی فلزی غیر‌ارتعاشی که محل اتصال پوسته‌های بالا و پایین هنگدرام است. این قسمت اغلب توسط حلقه‌ای از لاستیک یا طناب کنفه محافظت می‌شود.
(برای آشنایی با نام انگلیسی این اجزا می‌توانید به مقاله‌ی فرهنگ واژگان و اصطلاحات هنگدرام مراجعه فرمایید.)
انواع ساز هنگدرام
هنگ‌درام‌ها را می‌توان بر اساس عوامل مختلفی طبقه‌بندی کرد. شناخت این دسته‌بندی‌ها به نوازندگان در انتخاب بهترین مدل هنگدرام کمک خواهد کرد. مهم‌ترین معیارهای تقسیم‌بندی در انواع هنگدرام عبارتند از:
براساس تعداد نت
هنگ‌درام‌ها معمولاً دارای هشت یا نت هستند، اما برخی از سازندگان، سازهایی با تعداد نت‌های بیشتر نیز تولید می‌کنند. به عنوان مثال، برخی از هنگ درام‌ها حتی به ۱۶ نت نیز می‌رسند.
براساس جنس
هنگ‌درام‌ها را می‌توان بر اساس جنس صفحه‌های فلزی‌شان نیز دسته‌بندی کرد. درحالحاضر رایج‌ترین متریال برای تولید هنگ‌درام‌ها، فولاد نیتراید و استیل ضدزنگ است. استفاده از هرکدام از آن‌ها برای ساخت این ساز، تفاوت‌هایی در هنگ‌درام‌‌نوازی ایجاد می‌کند.
براساس اندازه
تفاوت هنگ‌درام‌ها می‌تواند براساس سایز و اندازه نیز باشد. برخی هنگ‌درام‌ها، کوچک‌‌تر و سبک‌تر ساخته می‌شوند تا حمل‌و‌نقل آن‌ها آسان باشد، درحالیکه برخی دیگر بزرگ‌ترند و صدایی عمیق‌تر و پرحجم‌تر ایجاد می‌کنند.
براساس نوع گام
گام در موسیقی به معنای مجموعه‌ای از نت‌ها است که به ترتیب خاصی در کنار هم قرار گرفته‌اند. هر گام صدایی خاص و منحصربهفرد دارد. گام‌های هنگدرام نیز از این قاعده مستثنی نیستند و هر هنگ‌درامی با گام خاصی ساخته می‌شود؛ مثل ماژور (شاد و پرانرژی)، مینور (احساسی و عمیق) و شرقی (آرام و عرفانی).
در حال حاضر محبوب‌ترین و متداول‌ترین گام در خرید هنگدرام، هنگدرام D Kurd (ر مینور) است که حال‌و‌هوایی احساسی، عمیق و تأمل‌برانگیز ایجاد می‌کند.
سبک‌های نواختن هنگدرام
سبک‌های هنگدرام در نوازندگی در یک نگاه کلی به دو دسته‌ی سنتی و مدرن تقسیم می‌شوند. در سبک‌های سنتی،نوازندگان معمولاً با الهام از روش‌های اولیه و آکوستیک کار می‌کنند که خود به سه شیوه‌ی سوئیسی، آمریکایی و ژاپنی تقسیم می‌شود. هرکدام از این سبک‌ها تکنیک‌های خاصی برای ضربه زدن و تولید صدا دارند و بیشتر به اصالت آوایی هنگدرام وفادار مانده‌اند.
در مقابل، سبک‌های مدرن نوازندگی هنگدرام با آزادی بیشتری همراه‌اند و شامل رویکردهای آزاد، الکترونیک و ملودیک، ریتمیک و امبینت می‌شوند. در این روش‌ها، گاهی از افکت‌های صوتی، همراهی سازهای الکترونیک و تکنیک‌های خلاقانه بهره گرفته می‌شود.
چه در جست‌وجوی آرامش ناب سبک‌های سنتی باشید، چه مشتاق تجربه‌های صوتی تازه و هیجان‌انگیز، هنگدرام این امکان را دارد که با زبان سبک مورد علاقه‌تان، با شما حرف بزند.
صدای هنگدرام
صدای هنگدرام لطیف، گرم و سرشار از آرامش است؛ به‌گونه‌ای که در بسیاری از قطعات مراقبه، تمرکز و تن‌آرامی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب صدای این ساز با صداهای طبیعت، فضایی خیال‌انگیز و آرامش‌بخش ایجاد می‌کند که موسیقی هنگدرام را برای مدیتیشن و ساخت قطعات ریلکسیشن کاملاً مناسب و ایده‌آل می‌سازد.
ویژگی منحصربهفرد صدای هنگدرام در هامونیک‌های غنی آن نهفته است. طراحی خاص این ساز باعث می‌شود که هر نت، علاوه بر صدای اصلی خود، طیف ظریفی از فرکانس‌های مشترک با سایر نت‌ها را نیز در فضا منتشر کند. همین پدیده به صدای این ساز حالتی شناور، رویاگونه و دلنشین می‌بخشد. شاید از این روست که گفته‌اند: «صدای هنگدرام گویی نوسانی است که بین رویا و واقعیت اتفاق می‌افتد.»
چالش‌های نواختن هنگدرام
یادگیری هنگدرام در مقایسه با بسیاری از سازها، آسان‌تر آغاز می‌شود؛ اما برای پیشرفت، باید با دقت و تمرکز جلو رفت. تعداد پایین نت‌ها، ساختار مینیمال و نبودِ نت‌نویسی پیچیده باعث می‌شود شروع کار دلچسب باشد. با‌این‌حال، هماهنگی بین دست‌ها، درک و اجرای صحیح ریتم، داشتن خلاقیت در بداهه‌نوازی و توانایی گوش دادن دقیق به اصوات و به‌خاطر سپردن آن‌ها، از جمله چالش‌های یادگیری هنگدرام هستند که نیاز به تمرین مستمر دارند.
از سوی دیگر، این چالش‌ها دقیقاً همان چیزی هستند که نوازندگی هنگدرام را لذت‌بخش‌تر می‌کنند. کسانی که مسیر نواختن را با ذهن باز و علاقه‌مندی واقعی دنبال می‌کنند، همان افرادی‌اند که می‌توانند از پسِ پیچ‌وخم‌های این ساز برآیند. در واقع بسیاری از افراد مناسب برای نواختن هنگدرام، نه لزوماً کسانی با سابقه‌ی موسیقی، بلکه افرادی هستند که صبوری و اشتیاق کافی برای کشف آن را دارند.
اگر شما هم شور و اشتیاق کافی برای نواختن این ساز خاص و خوش‌نوا را در خود احساس می‌کنید، فراموش نکنید که در خنیاگر یک مجموعه‌ی آموزش اصولی و گام‌به‌گام، برای یادگیری هنگدرام داریم!
مراقبت از هنگدرام
ساز ظریف و منحصربهفرد هنگدرام، با آن طنین دلنشین و فضای آرامش‌بخش، تنها زمانی می‌تواند صدای شفاف و کوک خود را نگه دارد که به‌درستی از آن مراقبت شود. بسیاری از نوازندگان تازه‌کار پس از خرید هنگدرام، اهمیت نگهداری صحیح از این ساز را دستِ‌کم می‌گیرند، درحالیکه شرایط محیطی، رطوبت، ضربه و حتی نحوه‌ی حمل‌و‌نقل، همگی می‌توانند بر کیفیت صدا و طول عمر ساز تأثیر بگذارند.
برای حفاظت از هنگدرام بهتر است آن را در کیس مخصوص نگه دارید، به‌صورت دوره‌ای و منظم آن را نظافت و روغن‌کاری کنید و در شرایطی سازتان را نگه‌دارید که دما و رطوبتِ متعادلی داشته باشد (برای آشنایی کامل با اصول مراقبتی این ساز، به مقاله‌ی نگهداری هنگدرام مراجعه کنید).
قیمت ساز هنگدرام
قیمت هنگدرام معمولاً از خیلی از سازهای دیگر گران‌تر است؛ به‌ویژه مدل‌هایی که کیفیت ساخت خوب و تیونینگی دقیق داشته باشند. این قیمت نسبتاً بالا دلایل متعددی دارد:
۱-ساخت دستی: بیشتر انواع هنگدرام، به‌خصوص مدل‌های حرفه‌ای، به‌صورت دست‌ساز تولید می‌شوند. شکل‌دهی دقیق به بدنه‌ی فلزی و کوک کردن هنگدرام نیازمند مهارت و صرف زمان زیادی است.
۲- جنس بدنه: برای ساخت هنگدرام معمولاً از فلزات خاص و آلیاژهای مقاوم استفاده می‌کنند که قیمت بالایی دارند.
۳- تولید محدود نسبت به سازهای دیگر: هرچند امروزه سازندگان بیشتری وارد بازار شده‌اند، اما همچنان بسیاری از هنگ‌درام‌ها به‌صورت سفارشی و در تیراژ پایین تولید می‌شوند (مگر هنگ‌درام‌های ارزان و انواع اقتصادی آن، که گسترده‌ترند).
قیمت حدودی این ساز درحالحاضر در بازارهای ایران، برای مدل‌های معمولی و غیرسفارشی، بین ۵ تا ۳۵ میلیون بسته به برند و کیفیت آن متغیر است. البته توجه داشته باشید که انواع هنگدرام خارجی به‌دلیل تأثیرات نرخ ارز، هزینه‌های گمرک و حمل‌و‌نقل، گران‌تر هم هستند. اگر به‌دنبال گزینه‌های اقتصادی‌تر هستید، بررسی بازار هنگدرام دست‌دوم هم می‌تواند مفید و راهگشا باشد.
سخن پایانی
هنگدرام با صدای منحصربهفرد، ساختار خاص و قابلیت‌های گوناگونش یکی از جذاب‌ترین گزینه‌ها برای علاقه‌مندان به یادگیری موسیقی است. در طول این مقاله تلاش کردیم تمام جنبه‌های مهم این ساز را بررسی کنیم و تا آن‌جا که امکان داشت به معرفی کامل هنگدرام بپردازیم: از شناخت ویژگی‌های ظاهری و صوتی هنگدرام گرفته تا نکات نگهداری و سبک‌های نوازندگی.
چه در حال تحقیق در مورد هنگدرام برای خرید آن باشید، چه بخواهید نوازندگی این ساز را شروع کنید و چه قصد ارتقای مهارت‌های فعلی‌تان را داشته باشید، دانستن این نکات می‌تواند برایتان مفید باشد. باتوجه به تنوع مدل‌ها و قیمت‌ها، اهمیت مراقبت از ساز و چالش‌های خاص هنگدرام در یادگیری، آشنایی با این موارد می‌تواند دورنمایی از مسیر پیشِ رو را در اختیارتان قرار دهد.
اگر آماده‌اید تا اولین قدم‌ها را در مسیر نوازندگی این ساز شگفت‌انگیز بردارید، با مجموعه‌ی آموزش هنگدرام خنیاگر منتظرتان هستیم. جایی که می‌توانید هنگدرام را از پایه و به شکلی اصولی یاد بگیرید.
سؤالات متداول در مورد هنگدرام
یادگیری هنگدرام نسبت به بسیاری سازهای دیگر، آسان‌تر است. با کمی دقت و داشتن تمرینات منظم می‌توانید در مدت کوتاهی به یک هنگ‌درام‌نواز تبدیل شوید.
بیشتر هنگ‌درام‌ها ۸ یا ۹ نت دارند؛ اما در مدل‌های حرفه‌ای‌تر تعداد نت‌های هنگدرام گاهی به ۱۶ عدد هم می‌رسد.
اگر مبتدی هستید، خرید هنگدرام ۹ نت استاندارد با گام رایج D Kurd توصیه می‌شود. برای انتخاب بهتر، حتماً از راهنمای خرید هنگدرام استفاده کنید.
نواختن هنگدرام با ضربه‌های نرم انگشتان انجام می‌شود و نیاز به درک ریتم و هماهنگی دست‌ها دارد. برای یادگیری اصولی، پیشنهاد می‌کنیم آموزش هنگدرام را با دوره‌های معتبر شروع کنید.
من تازه علاقمند ساز شده ام اما قیت های نوشته شده توسط شما خیلی گرونتر از مغازه هاست و یا دیجی کالا,,,,, کدومشو بگیریم مثلا دیجی کالا زده پنج میلیون و خورده ولی بازار سازها زده هفت م,ه,ت. حتما میخرو و آموزش میبینم آگاهیم کمه در مورد ساز
درود وقت بخیر. قیمت‌ها به دلیل شرایط اقتصادی متغیر هستند اما برندی که سراغش می‌رید هم خیلی در این قیمت‌ها تاثیرگذاره.
برای جلوگیری از سوءتفاهم‌های احتمالی، از معرفی یک فروشگاه یا برند خاص معذوریم. اما در صورتی که پرسش خودتون رو با چت آنلاین پشتیبانی سایت خنیاگر مطرح کنید، و یا با شماره ۰۷۱۹۱۰۱۱۳۹۶ (مشاوره رایگان) تماس بگیرید، حتما پاسخ مناسبی دریافت خواهید کرد.