موسیقی ایرانی، به دلیل قابلیت‌های بالایی که دارد، از دیرباز مورد توجه نوازندگان بسیاری در سراسر جهان قرار گرفته است. یکی از سازهای مهم و پرکاربرد در موسیقی ایرانی، تنبک است. تنبک، ساز کوبه‌ای اصیل ایرانی است که با صدای گرم و صمیمی خود، روح موسیقی ایرانی را در بر گرفته است. در طول تاریخ موسیقی ایرانی، نوازندگان تنبک بسیاری به تکامل و گسترش این ساز کمک کرده‌اند. از میان این نوازندگان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استاد حسین تهرانی
حسین تهرانی در سال ۱۳۰۳ در تهران متولد شد. او از کودکی به موسیقی علاقه داشت و از سن ۱۲ سالگی به یادگیری تنبک پرداخت. او در طول دوران فعالیت خود، به تکنیک‌های نوین نوازندگی تنبک دست یافت و این ساز را به یکی از سازهای پیچیده و پرکاربرد در موسیقی ایرانی تبدیل کرد. تهرانی یکی از مهم‌ترین افراد تاثیرگذار در تاریخچه ساز تنبک بوده است.
تهرانی در سال ۱۳۶۶ درگذشت. او به عنوان یکی از تأثیرگذارترین نوازندگان تنبک در تاریخ موسیقی ایرانی شناخته می‌شود.
از جمله تکنیک‌هایی که او وارد نوازندگی تمبک کرد می‌توان به این موارد اشاره نمود:
- ضرب زدن با تم: تهرانی از تم (انگشت میانی و انگشت اشاره) برای ضرب زدن به تنبک استفاده می‌کرد. این تکنیک باعث می‌شد که صدای تنبک ظریف‌تر و زیباتر شود.
- ضرب زدن با ریز: تهرانی از ریز (ضرب زدن سریع و پی در پی با انگشتان) برای ایجاد ریتم‌های پیچیده در نوازندگی تنبک استفاده می‌کرد.
- ضرب زدن با چوب: تهرانی از چوب نیز برای ضرب زدن به تنبک استفاده می‌کرد. این تکنیک باعث می‌شد که صدای تنبک بم‌تر و سنگین‌تر شود.
استاد محمد اسماعیلی
محمد اسماعیلی با نام اصلی «محمد علی اسماعیلی متین» ۴ شهریور سال ۱۳۱۳ در تهران متولد شد. او در سال ۱۳۳۰ توسط دایی‌های خویش مرتضی و مصطفی گرگین‌زاده به حسین تهرانی معرفی شد. در سال ۱۳۳۷ در گروه‌های موسیقی وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد و در ارکسترهای موسیقی ملی و گروه تنبک شروع به همکاری کرد و بعد از ۵ سال برای اجرای برنامه‌های موسیقی ملی و هر چه بیشتر شناساندن آن به کشورهای آفریقایی، آسیایی، اروپایی و آمریکایی مسافرت کرد و برنامه‌هایی اجرا نمود. از سال ۱۳۴۳ در هنرستان موسیقی ملی مشغول تدریس شد و در سال ۱۳۴۵ سرپرستی گروه تنبک وزارت فرهنگ و هنر آن زمان را عهده‌دار شد. در سال ۱۳۴۳ به سمت هنرآموز تنبک در هنرستان موسیقی ملی به جانشینی استاد خود (حسین تهرانی)، آموزش تنبک را عهده‌دار شد.
در دهه ۱۳۶۰ به سرپرستی فرامرز پایور (سنتور) و همراهی جلیل شهناز (تار)، علی‌اصغر بهاری (کمانچه) و محمد موسوی (نی)، گروه اساتید موسیقی ایران را تشکیل داد و با این گروه، مسافرت‌های متعددی به کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکا داشت. وی دارای مدرک درجه یک هنری، معادل دکترا است. وی حدود ۱۵ قطعۀ فانتزی روی ریتم‌های ایرانی تنظیم کرده که معروفترین آن‌ها قطعه‌ای به نام «رونما» است.
استاد سیامک بنایی
سیامک بنایی، ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۳۶ در تهران متولد شد. او نواختن تمبک را از سال ۱۳۶۱، ابتدا مدت کوتاهی نزد امیرناصر افتتاح و پس از آن نزد محمد اسماعیلی فراگرفت و شیوهٔ نوازندگی او را ادامه داد. وی در کنسرت‌ها و آثار متعددی با هنرمندان بزرگ‌نام همکاری نمود. او از اعضای گروه موسیقی پایور،«ارکستر بزرگ مضرابی» به رهبری حسین دهلوی و نوازندهٔ تمبک «گروه شهنازی» و «گروه نوا» بوده‌است.
بنایی در آلبوم‌های متعددی نوازندگی کرده. او همچنین نت‌نویسی کتاب آموزش تمبکِ حسین تهرانی را تحت نظر حسین دهلوی انجام داده و کتاب آموزش تمبکِ محمد اسماعیلی، در سال ۱۳۸۲، به کوشش او منتشر شده است.
استاد بهمن رجبی
استاد بهمن رجبی، از دیگر نوازندگان برجسته تنبک در ایران است. او، در سال ۱۳۱۸ در رشت متولد شد.
از آثار شهرت یافتهٔ او در زمینه تکنوازی تنبک می‌توان به قطعهٔ «گفتگوی چپ و راست» اشاره کرد که در کتاب آموزش تنبک وی (جلد ۲) موجود است. از ابداعات او در تکنیک نوازندگی تنبک می‌توان به افزودن ۱۱ نوع ریز اشاره کرد.
از جمله تالیفات و نوازندگی‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آموزش تنبک جلد اول (شامل دورهٔ ابتدایی و متوسطه). ناشر: انتشارات سرود. تهران.
- آموزش تنبک جلد دوم (شامل دورهٔ عالی و فوق عالی). ناشر: انتشارات سرود. تهران.
- تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف. ناشر: انتشارات سرود. سال انتشار ۱۳۵۶. تهران.
- نوازندگی تنبک در قطعهٔ سواران دشت امید اثر حسین علیزاده. ناشر: ماهور.
- گفتگوی چپ و راست، با همراهی فربد یدالهی. ناشر: ماهور
- نوازندگی تمبک در آلبوم در مکتب عشق، به آهنگسازی مازیار شاهی ناشر: آوای چکاد
- نظم وزن، تکنوازی تنبک بهمن رجبی، ناشر آوای باربد.
- آوای چکاد، پاسداشت و احترام به نیم قرن تلاش بی‌وقفه معلم هنر تنبک نوازی، بهمن رجبی با همراهی علیرضا جواهری ناشر: آوای چکاد
- گلچین یک و دو، مجموعه آثاری از استاد رضا شفیعیان برای سنتور، بهمن رجبی با همراهی علیرضا جواهری ناشر: آوای چکاد
استاد محمود فرهمند
محمود فرهمند بافی در ۱۳ فروردین ۱۳۳۵ ه.ش در تهران متولد شد. او از ۱۰ یا ۱۲ سالگی به نقاشی و موسیقی به ویژه ریتم گرایش پیدا کرد و در سال ۱۳۴۷ به کمک کامران داروغه به کلاس امیرناصر افتتاح راه یافت و نواختن تمبک را نزد وی فراگرفت. او تدریس و نوازندگی در گروه‌های مختلف موسیقی را از همان زمان آغاز کرد.
از جمله فعالیت‌های هنری محمود فرهمند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوازندگی در ارکستر ژونس موزیکال ایران
- تدریس در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، نوازندگی همراه با ارکستر سمفونیک تهران
- نوازندگی در ارکستر ملی، نوازندگی در جشن هنر شیراز
- همکاری با گروه‌های مختلف موسیقی همچون: عارف، مولانا، درویش، صبا، همایون، ارغنون و گروه فرامرز پایور
استاد مرتضی اعیان
استاد مرتضی اعیان، از نوازندگان برجسته تنبک در ایران بود. او، در سال ۱۳۲۵ متولد شد. از کودکی به موسیقی علاقه‌مند بود و نزد استادان مختلفی، از جمله استاد حسین تهرانی، به فراگیری موسیقی پرداخت.
وی در خانواده‌ای اهل هنر و موسیقی به دنیا آمد و از کودکی علاقهٔ فراوانی به موسیقی سنتی داشت. همین موضوع باعث شد که پدرش، او را نزد حسین خرسندی، که یکی از نوازندگان ضرب بود، ببرد. مرتضی اعیان، بیش از یک سال نزد حسین خرسندی کار کرد و پس از مدتی برای ادامهٔ آموزش‌های خود، نزد امیرناصر افتتاح رفت.
وی در سن حدود پانزده‌سالگی، در برنامهٔ کودکان رادیو شروع به همکاری کرد ولی پس از یک سال، با هدف آموزش و تحقیق بیشتر در نواختن تنبک از رادیو کناره‌گیری کرد. در سال ۱۳۵۱، به دعوت داریوش صفوت، به مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی ایران رفت و با افرادی چون حسین علیزاده، جلال ذوالفنون، داود گنجه‌ای، داریوش طلائی، محمد مقدسی، خانم مانی‌زاده و رضوی سروستانی همکاری کرد.
استاد محبی
استاد محبی، از نوازندگان برجسته تنبک در ایران بود. او، در سال ۱۳۳۱ در اصفهان متولد شد. از کودکی به موسیقی علاقه‌مند بود و نزد استادان مختلفی، از جمله استاد جلیل شهناز و اکبر نوروزی، به فراگیری موسیقی پرداخت.
استاد محبی، در سبک‌های مختلف موسیقی ایرانی، از جمله موسیقی سنتی و موسیقی نوین، فعالیت داشت. او، در استفاده از ریتم‌های پیچیده مهارت داشت و همچنین، به نوازندگی چند ساز دیگر، از جمله سنتور و دف، نیز تسلط داشت.
گوشه‌ای از فعالیت‌های جمشید محبی عبارت‌است از:
- اجرای کنسرت در سال ۱۳۵۱ به همراه تاج اصفهانی و حسن کسایی
- یکی از مؤسسان هنرستان موسیقی اصفهان در سال ۱۳۶۱
- سرپرستی گروه سازهای کوبه‌ای از سال ۴۸ تا ۵۷ و کسب مقام نخست توسط این گروه در چند جشنواره بین سال‌های ۴۸ تا ۵۶، از جمله مقام نخست در جشن توس و اردوهای رامسر.
- مقام نخست گروه کوبه‌ای در سریلانکا
- از اعضای گروه عارف (پرویز مشکاتیان)
- اجرای قطعه نوروز در سال ۱۳۶۲ به سرپرستی و آهنگسازی حسین علیزاده
- اجرای کنسرت‌های متعدد به همراه محمدرضا شجریان، جمشید عندلیبی و داریوش پیرنیاکان در ایران، آلمان، فرانسه، هلند، انگلیس، دانمارک
- اجرای کنسرت در سال ۱۳۷۶ در کانادا همراه با پرویز مشکاتیان
- اجرای کنسرت در پاییز ۱۳۸۶ به خوانندگی رامبد صدیف در تالار وحدت
نوید افقه
نوید افقه، ۲۰ آبان سال ۱۳۴۹ در شیراز متولد شد. فراگیری ساز تمبک را از سال ۱۳۶۲ در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی نزد محمود فرهمند آغاز نمود و طی دوره‌های مختلف از تجربیات وی بهره‌مند شد. نوید افقه با گروه‌های مختلفی از جمله: سروش، پایور، دالاهو، آئینه و مسیحا، گروه عارف و … در کنسرت‌های داخلی و خارجی همکاری داشته‌است. او با نواختن سازهای تار و سه‌تار نیز آشنایی دارد. وی همچنین دوره‌های هارمونی، کنترپوان و ارکستراسیون را نزد کامبیز روشن‌روان گذرانده‌است. او در سال ۱۳۷۹ نخستین آلبوم موسیقی خود را در ایران و یک سال بعد در فرانسه منتشر نمود.
استاد حمید قنبری
استاد حمید قنبری، از نوازندگان برجسته تنبک در ایران است. او، در سال ۱۳۵۳ در تهران متولد شد. از کودکی به موسیقی علاقه‌مند بود و نزد استاد بهمن رجبی، به فراگیری تنبک پرداخت.
استاد قنبری، از شاگردان برجسته استاد بهمن رجبی بود و سبک نوازندگی خود را بر اساس مکتب استاد رجبی بنا نهاد. او، در تکامل تکنیک‌های نوازندگی تنبک نقش مهمی داشت و همچنین، به آموزش این ساز به نسل‌های جدید نوازندگان کمک کرد.
استاد قنبری، از نوازندگان توانمند و باسابقه تنبک در ایران است. او، در سبک‌های مختلف موسیقی ایرانی، از جمله موسیقی سنتی و موسیقی نوین، فعالیت دارد و به آموزش این ساز به نسل‌های جدید نوازندگان کمک می‌کند.
اگر به دنبال یک ساز ریتمیک جذاب و هیجان‌انگیز هستید که به شما کمک کند تا حس شور و هیجان را در موسیقی تجربه کنید، آموزش تنبک انتخاب مناسبی برای شماست.
