جلسات

سه تار در بین اقوام ایرانی

شباهت بالای سه تار با ساز تار سبب شده که حتی به آن لقب "خواهر تار" نیز بدهند. در اشعار پارسی بسیاری به نوای آن اشاره شده است از جمله شهریار در باب آن می سراید:

آنچه دیدم از نوای زندگی نا مبتذل                  ناله سیم سه تارم بود و دیوان غزل

سازندگان مشهور و چیره دست سه تار اغلب هنرمندانی از شهر کنگاور استان کرمانشاه هستند. میرزا عبدالله استاد چیره دست ساز های سه تار و تار نقش اساسی در همگانی کردن موسیقی سه تار در بین مردم داشتند.

در گذشته نواختن و شنیدن این نوا فقط در بین اشراف زادگان و شاهزادگان رایج بود. از ظرافت این ساز همین بس که کوچکترین تغییر در فرکانس این صدا آسیب جدی به خوش آهنگی موسیقی آن وارد می کند.

علاوه به شنیدن موسیقی سه تار فقط محدود به قشر خاصی از مردم نیست و طرفداران زیادی در بین مردم اهالی هنر دوست، شاعران، صوفیان و... دارد.

اگرچه اشاره کردیم این ساز مشابهت ظاهری زیادی با تار، دو تار و تنبور دارد ولی زمانی یک نوازنده را می توان هنرمند دانست که زمان زیادی را صرف آموزش و تمرین و ممارست کند تا به آن درجه برسد.

مقایسه ساز های تار و سه تار

● از جمله شباهت این دو ساز، تعداد پرده های آن هاست که به تعداد ۲۵ عدد هستند.

● سیم های سه تار " دو، سل، دو، دو" هستند اگرچه در تار از هر یک دو تا به کار رفته است که تعداد همه آن ها به ۶ عدد سیم می رسد. از جمله آن ها "دو دو، سل سل، دو دو" هستند.

● از دیگر تشابه های این دو ساز، نحوه انگشت گذاری است که در تار این کار به دلیل ضخامت بیشتر دسته ساز سخت تر رخ می دهد.

● پوستی که بر کاسه تار قرار گرفته سبب شده آوای نواخته شده آن در مقایسه به سه تار از وسعت و طنین بیشتری برخوردار باشد. هم چنین حجم صدا و وضوح آن نیز بیشتر از ساز سه تار است که فقط صفحه چوبی بر کاسه آن تعبیه می شود.

● در نگهداری تار نسبت به سه تار باید مراقبت بیشتری صورت گیرد زیرا در برابر عوامل محیطی مانند تغییر آب و هوا و رطوبت سریع واکنش نشان می دهد. اگر زمانی احساس کردید صدای تار که می نوازید بسیار بم شده است حتما نبود رطوبت قسمت پوست آن را بررسی کنید که دور از انتظار نیست.

● از دیگر تفاوت های ظاهری این دو ساز شکل کاسه آن هاست که در سه تار به شکل ملاقه ای و از ترکه های چوبی آن را می سازند در حالی که در تار از چوب توت برای آن استفاده می شود که نیاز است پس از تو خالی کردن چوب و تراشیدن آن ها، قطعه های چوب به هم وصل شوند.

● امروزه اغلب از روده گوسفند برای پرده های معمولی تار و سه تار استفاده می شود که علی رغم معایبی همچون زبری بیشتر و دوام کمتر ترجیح داده می شوند از جمله مزیت های آن می توان اشاره کرد که در زمان حرکت بر روی نت های متغیر، نرم تر و لغزنده تر عمل می کنند.

● ساز های تار و سه تار بر خلاف گیتار فاقد پرده های ثابت هستند و هنر جویان مبتدی را در زمینه تعویض و یا تنظیم آن دچار چالشی سخت می کند.

● همانطور که گفته شد در نوازندگی سه تار، ناخن انگشت سبابه نقش اساسی دارد که در نتیجه حرکات آن، سیم ها به ارتعاش در می آیند در حالی که در تار یک قطعه فلز برنجی نقش اصلی را ایفا می کند.

ظرافت و لطافتی که از آوا های سه تار در مقایسه با تار شنیده می شود می تواند به شما کمک کند که به روحیات هر دو پی ببرید. اگر بخواهیم در یک کلام خلاصه کنیم سه تار همچون دختر خانواده است همان اندازه ظریف و طناز و تار همچون پسر خانواده قوی و چابک به نظر می رسد.

آموزش تار یا سه تار

یکی از سوالات متداول علاقه مندان به موسیقی این است که تار را بیاموزیم بهتر است یا سه تار؟ در پاسخ باید بگوییم که نه تنها در یادگیری موسیقی بلکه هر هنر یا مهارتی اول به درون خود مراجعه کنید ببینید به چه چیزی علاقه دارید!

اگرچه داشتن استعداد، تلاش و پشتکار در مسیر آموزش بسیار مهم است اما داشتن علاقه پیمایش مسیر را بسیار سرعت می بخشد.

با توجه به اینکه هر دو این ساز ها مشابهت زیادی دارند برای اطمینان از علاقه خود به فراگیری هنر موسیقی، اساتید اغلب پیشنهاد می کنند از سه تار شروع کنید. شاید یکی از دلایل این پیشنهاد قیمت کمتر این ساز باشد (قیمت تار معمولی حدود ۲ میلیون است در حالی که برای خرید سه تار در همین سطح فقط نیاز به هزینه کردن ۴۰۰ هزار تومان است).

شرایط نگهداری سه‌ تار

اگر دوست دارید که آوای ساز سه تار شما حتی بعد از گذشت مدت ها نیز مثل روز اول باشد حتما به شرایط نگهداری آن توجه کنید تا متحمل هزینه دوباره نیز نشوید از جمله:

● استفاده از محلول‌ های پاک کننده مانند الکل و لاک سبب می ‌شود که سه ‌تار همانند روز اول جلا و برق خود را داشته باشد.

● سه ‌تار از جمله ساز های حساسی است که ممکن است در زمان رفت و آمد دچار آسیب شود بنابراین جا به ‌جایی آن را با کاور مخصوص فراموش نکنید.‌

● رطوبت، حرارت و برخورد مستقیم نور خورشید آسیب جدی به سه ‌تار وارد می‌ کند.

● زمانی که قصد نواختن با سه ‌تار دارید حتما دست‌ های خود را از نظر آلودگی چک کنید که مبادا با دست ‌های چرب با آن کار کنید که کیفیت صدا دهی تحت تاثیر قرار می‌ گیرد.

● اگر مدت طولانی ساز را به حال خود رها کنید ممکن است به اصطلاح به خواب برود پس هر چند وقت یک بار به آن تمرین کنید