آموزش سه تار متوسطه ۱ (متد اختصاصی)

سه تار که از چوب، فلز، زه یا نخ نایلون ساخته می ‌شود در گروه ساز های زهی مضرابی قرار دارد. "اوتار" نامی دیگر این ساز است که در بین برخی از مردم نیز متداول است. نوازندگان، سه تار را که دارای چهار سیم است هم به شکل تکنوازی و هم گروه ‌نوازی می ‌نوازند. آوای دل‌ انگیز و ظریف برخاسته از سه ‌تار که توسط کنار ناخن انگشت سبابه دست هنرمندان به گوش می ‌رسد نه تنها موجب التیام بخش آلام روحی شنونده می‌ شود بلکه سبب شده بسیاری از مردم شنیدن طنین صدای سه‌ تار را بر هر موسیقی دیگری ترجیح دهند.

اشاره اجمالی به سه‌ تار

سه‌ تار سازی است که در اندازه کوچک و با وزن اندک ساخته می ‌شود. لطافت، ظرافت و دلنشینی موسیقی این ساز از دلایل محبوبیت آن در بین طرفداران موسیقی سنتی است. علی ‌رغم صدا و نوای خالص آن در اجرا های زنده کمتر به کار می‌ رود که به دلیل حجم پایین صدای آن است.

ظرافت و دلکشی موسیقی سه‌ تار به دلیل آن است که نوازنده تنها با ناخن دست طنینی دلکش را خلق می‌کند که بر دل شنونده نیز رسوخ می ‌کند. سازندگان سه‌ تار برای هنر جویانی که قادر به استفاده از ناخن نیستند، مضراب‌ هایی از جنس فلز یا شاخ ساخته ‌اند تا بتوانند با آن موسیقی را تولید کنند.

هنرمندان برای نواختن باید آن را به صورت نشسته روی پا قرار دهند تا قسمت کاسه به سمت راست فرد باشد و دسته نیز در جهت چپ قرار گیرد.

همانطور که گفته شد سه ‌تار با موسیقی ظریف و غمگین که می ‌نوازد در گروه ساز های ذهی و مضرابی قرار دارد. با ما همراه باشید تا بهتر این ساز خوش صدا و دلنواز را بشناسید.

قدمت سه ‌تار در موسیقی ایران

بسیاری عقیده دارند با توجه به مشابهت ظاهری بالای تار و سه ‌تار با تنبور، در ساخت آن ‌ها از تنبور الهام گرفته‌ شده است. شواهد تاریخی نیز بر قدمت بالای آن در بین گذشتگان خبر می ‌دهد. از جمله آن‌ ها می ‌توان به آثار به ‌جای مانده از شهر شوش اشاره کرد که خبر از رواج این ساز حتی قبل از دو هزار سال پیش از میلاد می دهد.

در دوران قاجار نیز شنیدن نوای طنین ‌انداز سه تار محبوبیت بالایی داشت به طوری که گفته می ‌شد ناصر الدین‌ شاه از این ساز نمونه ‌ای را داشتند. فراگیر بودن موسیقی مبتنی بر سه ‌تار در بین اقوام مختلف ایران زمین سبب شده که در بین میراث ملی و سازی شهری نیز قرار گیرد که نشان دهنده تاثیر آن بر آثار فرهنگی است.

سه تار در موسیقی جهان

در مناطق مرکزی آسیا و خاورمیانه نه تنها نوای سه تار بلکه سایر ساز های مشابه آن همچون دو تار، تنبور و چگور طرفداران بسیاری دارند.

اگر چه سه تار از نظر شکل و شمایل مشابه ساز تنبور است اما تفاوت هایی نیز دارند از جمله آن که قسمت کاسه تنبور بزرگتر ساخته می ‌شود.

صوفیان این ساز خوش صدا را به علت لطافت و ظرافت موسیقی ‌اش بسیار دوست دارند و در بین آنان بسیار متداول است.

از آن جهت این ساز را از اصلی ترین سازهای اصیل ایرانی می دانند که سه تار با شکل و شمایل کنونی فقط مختص کشور ما است. اگر چه تکامل و پیشرفت زیادی که در شکل و صدا دهی آن از گذشته تا الان رخ داده است باعث کیفیت بیشتر و محبوبیت روز افزون آن شده است.

چرا به سه تار ساز شهری می گویند؟

شنیدن موسیقی صرف نظر از اینکه سنتی باشد یا مدرن از تفریحات پر طرفدار در بین مردمان است. البته که موسیقی سنتی ایران زمین با داشتن ساز های متنوع در جهان منحصر به فرد است.

عده ای سه تار را سازی شهری می خوانند، از آن جهت که این ساز ملی فقط اختصاص به یک قوم یا منطقه خاص نداشته و نوای دل انگیز آن با تار و پود تمامی مردم ایران زمین گره خورده است.

 با توجه به اینکه خلقیات و روحیات نوازنده ارتباط مستقیمی با طنین با آوای سه تار دارد توصیه می شود که نوازندگان درون گرا آن را بنوازند که شور و نشاط بیشتری را به آن می بخشد.

اجزا مختلف سه تار

زمانی می توانید بگویید یک ساز یا ابزار موسیقی را خوب می شناسید که قدمت، صدا دهی و قسمت های مختلف آن را بشناسید.

● کاسه طنینی: این قسمت ساز به صورت کاسه ‌ای گلابی شکل از چوب ساخته می شود که هنرمندان برای جلوه بیشتر و زیبایی آن نقوشی را با صدف و یا استخوان بر آن ترسیم می کنند. اگرچه ممکن است شما نیز در نگاه اول متوجه مشابهت ظاهری آن با کاسه عود و تنبور شوید ولی هر دو نه تنها از نظر اندازه متفاوت هستند بلکه جنس آن در سه تار اغلب از چوب توت است. کاسه را در واقع جعبه صوتی می ‌نامند.

● صفحه رو: سازندگان سه تار سوراخ ‌های کوچکی بر سطح صفحه رو آن درست می‌ کنند تا آوا های تولید شده به سهولت از کاسه طنینی خارج شوند، این قسمت نیز از جنس چوب است. اگر دوست دارید موسیقی سه‌ تار شما کیفیت مطلوبی داشته باشد و خوش ‌نوا باشد حتما به صفحه آن توجه داشته باشید که مبادا دچار آسیب باشد.

● خرک: از دیگر قسمت‌ های این ساز، خرک با طول ۴ سانتی ‌متر و ارتفاع ۷ میلی ‌متر است که می توانید آن را روی صفحه ‌ببینید. شیار های ایجاد شده بر روی خرک به این منظور ایجاد می ‌شوند که بتوان با کمک آن ‌ها سیم ‌ها را پس از عبور از یکدیگر جدا نگه داشت.

● دسته: در سه تار، دسته قسمت متصل کننده کاسه ساز به سر پنجه است که از چوب برای ساخت آن استفاده می ‌شود. این لوله توپر اگرچه از کاسه باریکتر ساخته می‌ شود اما اغلب ضخامت 5/2 سانتی ‌متری و طولی ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌ متری دارد.

اگر با دقت به این بخش از سه تار نگاه کنید می ‌توانید نیم دایره که در پشت آن هست را ببینید در حالی که قسمت روی آن به صورت مسطح ساخته می شود‌.

● پرده: در سه تار ۲۶ پرده وجود دارد که معمولا برای ساخت آن‌ ها از روده حیوانات و یا ابریشم استفاده می‌ شود. در نگاهی اجمالی به این ساز می‌ توانید آن ‌ها را به صورت سه لایه و چهار لایه در عرض دسته ببینید.

تقسیم بندی فواصل موسیقیایی توسط پرده ها صورت می ‌گیرد. از دیگر وظایف آن ‌ها می ‌توان به نقش پرده‌ ای که قبل از شیطانک نصب می ‌شود اشاره کرد در صورتی که فاصله‌ ای مناسب رعایت شود، صدا از کیفیت مطلوبی برخوردار خواهد بود.

امروزه به کارگیری پرده‌ های ساخته شده از نایلون در سه تار رایج شده است از مزیت‌ های آن ‌ها می‌ توان به سهولت حرکت دست نوازنده بر دسته اشاره کرد. علاوه بر آن که رنگ صوت نیز حفظ می ‌شود و هنرمند بهتر می‌تواند تکنیک ویبره را با دست چپ خود اجرا کند.

● شیطانک: شیطانک که برای هدایت و جدا کردن سیم‌ ها در سه تار به کار می ‌رود از استخوان و یا پلاستیک ساخته می ‌شود. این قسمت از سه ‌تار را در بین قسمت‌ اصلی دسته و پنجه ساز می ‌توانید ببینید.

● سرپنجه: سازندگان سه تار، گوشی ‌های آن را در سرپنجه به صورت دو به دو می‌‌ گذارند. این بخش را در قسمت ابتدائی طول دسته می ‌توانید ببینید.

بسته به سلیقه فردی که ساز را می‌ سازد می ‌توانید اشکال متفاوت سرپنجه را ببینید. برخی ترجیح می ‌دهند با تو خالی کردن سرپنجه، سیم‌ های مشابه را به سیم ‌های تار متصل کنند. البته انواع دیگری از این ساز نیز در بازار موجود هستند که در طول دسته، سرپنجه قرار گرفته است تا بتوان راحتر سیم ‌ها را به دور گوشی‌ ها متصل کرد.

● سیم‌ گیر: این قسمت دارای شیاری است برای قرار گرفتن گره سیم ‌ها که در بخش انتها کاسه تعبیه می ‌شود. سیم ‌گیر های ساز سه‌ تار اغلب چوبی هستند و یا از استخوان ساخته می ‌شوند.

همان طور که از اسم این قطعه مشخص است حفظ و نگهداری سیم ‌ها به عهده آن است اگرچه در گذشت زمان این بخش نیز دچار تغییراتی شد به طوری که امروزه استفاده از ساز هایی که سیم‌ گیر های چوبی دارند متداول است.

● تعداد و جنس سیم‌ ها: شاید شما نیز با شنیدن اسم سه ‌تار تصور می ‌کردید این ساز سه سیم دارد. باید بگوییم که اشتباه می ‌کردید، در این ساز می‌ توانید ۴ سیم فلزی با جنس های مختلف و ضخامت متفاوت ببینید.

سیم اول: به آن سیم سفید نیز می ‌گویند که از فولاد ساخته می ‌شود.

سیم دوم: به سیم زرد نیز شناخته می ‌شود و از جنس برنز است.

سیم سوم: این سیم، مشتاق و یا زنگ نیز شناخته می ‌شود که از نظر جنس و اندازه مشابهت بالایی با سیم یکم دارد.

سیم چهارم: ضخامت این سیم نسبت به بقیه بیشتر است و به رنگ زرد دیده می‌ شود.

موسیقی‌ های برخاسته از این ساز به دلیل ارتعاشی است که در تماس ناخن با سیم‌ ها شنیده می ‌شود.

● گوشی: این قطعه در کوک کردن ساز نقش زیادی دارد که نوازنده می‌ تواند با پیچاندن آن‌ ها، نوای مد نظر را بنوازد.

سیم مشتاق در سه تار کدام است؟

سیم بم اصطلاحی است برای مجموعه سیم سوم و چهارم در ساز سه ‌تار که به دلیل فاصله اندکی که مابین آن‌ هاست گفته می‌ شود. اضافه شدن سیم چهارم به این ساز به تلاش افرادی مانند ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی‌ الدین ارموی و ابوالحسن صبا است.

سیم مشتاق نام دیگر سیم سوم سه تار است که از اسم درویش مشتاق علیشاه گرفته شده است که توسط ایشان به این ساز اضافه شد.

اگرچه سیم مشتاقی از نظر زمانی سیم آخر و چهار است که به سه تار اضافه شده است ولی از نظر محل قرار گیری به این صورت که آن را اگر از پایین به بالا بشمارید، سیم سوم است.

انواع ساز های سه ‌تار

بسته به اینکه فردی که قصد نوازندگی با سه‌ تار را داشته باشد در چه سطحی از آمادگی قرار دارد، سازهای سه ‌تار تقسیم بندی شده‌ اند:

● مشقی: این نوع ساز ها برای افراد مبتدی که در ابتدای مسیر آموزش هستند و فقط قصد تمرین دارند مناسب هستند.

● معمولی: طراحان گونه‌ ای از ساز هایی را تولید کرده ‌اند که مناسب هنر جویانی است که به حدی توانایی پیدا کرده ‌اند که نوازندگی ابتدایی را نیز می ‌توانند انجام دهند.

● حرفه‌ ای: نوازندگان حرفه‌ ای معمولا چه برای ضبط در استودیو و یا کنسرت ‌ها از این نوع سازها استفاده می ‌کنند.

نحوه نواختن

زمانی که هنرمند قصد نواختن با سه تار را دارد قسمت کاسه ساز را به شکل مورب بر روی ران راست می گذارد در حالی که دسته ساز در دست دیگر اوست و با زخمه زدن بر سیم ها به صدا سازی می پردازد.

اگر نوازنده قصد تولید صدا های زبر و خشن داشته باشد با زخمه زدن در نزدیکی خرک آن را انجام می دهد. اما صدا های نرم و ملایمی که از این ساز به گوش می رسد در اثر زخمه زدن به گلوی ساز ایجاد می شود.

اگر شما با توجه شباهت بالای آن ها بین آموزش تار و سه تار دچار تردید شده اید ادامه مطلب را با دقت بخوانید تا به شباهت ها و تفاوت های آن آشنا شوید سپس تصمیم بگیرید.

کوک سه تار

در سه تار این امکان فراهم است که با کمک گوشی هایی که در امتداد دسته قرار گرفته اند هر چهار سیم سه تار را کوک کرد.

البته در کوک هر دستگاه، احساس نوازنده و تم آهنگ نقش اساسی دارد و متناسب با آن تنظیم می شود.

در تار و سه تار، نت پایه کوک، نت دو برای سیم یک معرفی شده است که در کوک سایر سیم ها نیز نقش اساسی دارد.

در پیانو سی وسط (Middle C) به عنوان نت دو این ساز رواج دارد. سی بمل در دیاپازون در واقع همان نت دو موسیقی ایرانی است که در مقایسه با موسیقی سنتی یک پرده پایین تر از نت آن است.

ابعاد ساز سه‌ تار

حتما شما نیز ساز های سه ‌تار را با ظواهر مختلف دیده‌ اید که هر یک از نظر اندازه بخش ‌های مختلف مانند دسته، کاسه، صفحه و... متفاوت‌ اند اما اکثر این ساز های موجود در بازار حدود ۸۶ سانتی‌ متر طول دارند.

سایر ویژگی‌ های سه‌ تار

● لطافت و ظرافت و نوای خوش این ساز سبب شده که علی ‌رغم حجم صوتی پایین موسیقی سه‌ تار از محبوبیت بالایی برخوردار باشد.

● اغلب نوازندگان نه تنها صمیمیت بسیاری با ساز خود احساس می‌کنند حتی مدعی ارتباط معنوی نیز هستند که به دلیل اندازه کوچک و سبک بودن آن است که هنرمندان ترجیح می‌دهند در زمان نواختن آن را بغل بگیرند.

● در سه ‌تار امکان کوک ‌های متنوع و چند صدا فراهم است که به دلیل برخورد مضراب آن به چند سیم رخ می ‌دهد.

● خلوص و دل ‌انگیزی موسیقی سه‌ تار به دلیل عواملی همچون تعداد اندک سیم ها و نبود عوامل تغییر دهنده صوت و‌‌‌... است.

● در سه تار گروه نوازی نیز بر خلاف سایر ساز ها بسیار شنیدنی است.

تاثیر روحیات نوازنده بر آوای سه تار

 طرفداران این ساز می ‌گویند موسیقی نواخته شده توسط هنرمندان درون‌ گرا بیشتر احساسات آن ‌ها را التیام می ‌بخشد. سوز برخاسته از موسیقی سه ‌تار موجب شده که اکثر هنرمندان آن را مونس تنهایی خود کنند.

ابوالحسن صبا در این باره تاکید بر آن دارند که: گوش سپردن به آوای موسیقی نواخته شده از سه‌ تار برای یک نفر کم و برای دو نفر زیاد است.

نوازندگان مشهور سه تار

از پر طرفدار ترین هنر ها در بین مردم، شنیدن موسیقی است. هر دو گروه موسیقی سنتی و مدرن طرفداران خاص خود را دارند. مردمان کشور ما نیز با توجه به تنوع بالای ساز های موسیقی، نواهای مختلفی را می توانند بشنوند.

اگرچه موسیقی برخاسته از این ساز خود نه تنها گرفته و نهفته شنیده می ‌شود بلکه صدای بالایی نیز ندارد همانطور که گفته شد ویژگی ‌های فردی و شخصیتی هنرمند نوازنده تاثیر زیادی بر آوای سه ‌تار دارد.

از هنرمندان چیره دست در زمینه سه تار می‌ توانیم به میرزا عبدالله درویش خان، ابوالحسن صبا، احمد عبادی، نورعلی برومند و... اشاره کنیم.

هنرمندان مشهور نوازنده سه تار در حال حاضر

از جمله نوازندگان به نام حال حاضر موسیقی سنتی ایران در نواختن سه تار، حسین علیزاده، داریوش طلایی، داریوش پیر نیاکان، مجید درخشانی، کیوان ساکت، حمید متبسم، بهداد بابایی، مسعود شعاری و طینوش بهرامی و ... هستند.

ورود نوای سه تار به رادیو

خصوصیات خاص سه تار از جمله حجم پایین صدا و گرفتگی آن باعث شده که کمتر نوازنده ای در جمع ها به هنر نمایی بپردازد و حتی در اوایل آغاز به کار رادیو در سال ۱۳۱۹ نیز موسیقی برخاسته از این ساز به گوش شنوندگان نرسد.

استاد احمد عبادی نخستین کسی بود که اقدام به تک نوازی در رادیو کرد اگرچه یک دهه از شروع کار رادیو و پخش موسیقی های مختلف می گذشت.‌

قیمت سه تار

همانطور که اشاره شد سه تار از جمله ساز های موسیقی سنتی است که بر حسب نیاز و سطح فرد باید برای خرید آن هزینه کرد.

برای ساز های مشقی، ساز هایی با قیمت ۵۰۰ هزار تومان مناسب اند ولی هنرمندان حرفه ای از سازهایی که بیش از یک میلیون تومان هستند استفاده می کنند که نه تنها ساختار خوبی دارند بلکه بتوانند صدای مطلوبی را تولید کنند.

موارد مهم در زمان خرید یک سه ‌تار

اگر هنرجو تازه‌ کاری هستید که قصد یادگیری ساز سه ‌تار دارید حتما توصیه می‌ کنیم علم و آگاهی خود را در زمینه اطلاعات مرتبط افزایش دهید. در صورتی که بدون شناخت دست به خرید بزنید حتما متضرر خواهید شد.

تاکید می کنیم اگر قصد خرید سه تار داشتید حتما در حضور فروشنده آن را تست کنید تا انتخاب درستی داشته باشید. ویژگی ساز مهم تر از مارک و مهر آن هستند:

● سازی باید خریداری شود که حتما از درخت توت ساخته شده باشد.

● به رگه های درشت صفحه دقت کنید که در جهت سیم بم قرار گرفته اند.

● ساز هایی که فاصله زیادی تا دسته ساز دارند، هنرجو را برای هنر نمایی را اذیت می کنند.

● یکنواخت بودن صدا در امتداد طول دسته بسیار مهم است.

● اگر احساس کردید صدای سیم دوم نا مفهوم و گنگ است از خرید آن صرف نظر کنید.

● نرم و طبیعی بودن صدای سیم بم بسیار مهم است.

● هماهنگی و تناسب صدای تمام سیم ها نیز از موارد موثر بر دلنشینی آوای ساز است.

● ممکن است با شنیدن صدای بلند ساز فکر کنید که بهترین انتخاب است در حالی که این گونه نیست.

● تست کوک تمامی پرده ها برای اطمینان از گز زدن آن ها الزامی است.

● اساتید توصیه می کنند در نگهداری سه تار دقت زیادی داشته باشید و خواباندن آن بر زمین به آن آسیب می رساند و بهتر است آن را به صورت آویزان نگهداری کنید.

● هنرمندان این ساز به هنر جویانی که تازه کار هستند برای اجرا دستگاه خاص توصیه می کنند برای عادت کردن لحن ساز و عدم خروج کوک حتما از یک ماه قبل آن را در آن حالت بگذارند.

● در سه تار نیز همانند کمانچه، قدمت و کهنه بودن چوب آن بسیار مهم است تا طنین برخاسته از ساز دل انگیز باشد.

متاسفانه بعضی سازندگان چوب تازه را پس از جوشاندن و گرفتن شیره آن، در خاک می گذارند تا مشابه چوب کهنه به نظر برسد. پس حتما به این موارد دقت داشته باشید و از سازندگان معتبر خرید کنید.

● به وزن دسته ساز حتما توجه داشته باشید زیرا ساز هایی که سنگین‌ تر هستند ممکن است پس از گذشت مدتی خمیده شده و اصطلاحاً تاب بردارند که به کیفیت آوای تولیدی ضربه می زند.

● در ارزیابی خصوصیات ظاهری حتما به مواردی مانند تعادل وزنی، شکل ظاهری و تناسب آن با بدن خود دقت داشته باشید تا صدای تولیدی از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد.

● همچنین باید توجه جدی به مواردی مانند شنیدن صدا های اضافی، حجم و لطافت صداها داشته باشید.

● از دیگر موارد مهم، تناسب ظرافت دست و انگشتان با دسته ‌های ساز است بهتر است افرادی که انگشت‌ های بلند یا چاق دارند ساز هایی با دسته‌ های پهن‌ تر را خریداری کنند.

● از خرید کردن ساز هایی که به اصطلاح تاب خورده هستند و یا سیم اول و آخر در امتداد با دسته دور یا نزدیک شده‌ اند جداً خودداری کنید.

● وجود حفره در اتصالات بافت چوب صفحه و کاسه بر کیفیت اصوات تولیدی تاثیر مستقیم دارد.

● به رنگ ساز نیز دقت کنید که علاوه بر ظرافت، یکسان بر سطح ساز پاشیده شده باشد تا بر خروج صدا تاثیری نگذارد.

● با توجه به اینکه سه تار از جمله ساز هایی است که از جنس چوب ساخته شده است حتما به فصل و شرایط آب هوایی نیز توجه کنید. کارشناسان اواسط فروردین ماه تا اواخر مرداد ماه را برای خرید توصیه می‌ کنند.

سه تار در بین اقوام ایرانی

شباهت بالای سه تار با ساز تار سبب شده که حتی به آن لقب "خواهر تار" نیز بدهند. در اشعار پارسی بسیاری به نوای آن اشاره شده است از جمله شهریار در باب آن می سراید:

آنچه دیدم از نوای زندگی نا مبتذل                  ناله سیم سه تارم بود و دیوان غزل

سازندگان مشهور و چیره دست سه تار اغلب هنرمندانی از شهر کنگاور استان کرمانشاه هستند. میرزا عبدالله استاد چیره دست ساز های سه تار و تار نقش اساسی در همگانی کردن موسیقی سه تار در بین مردم داشتند.

در گذشته نواختن و شنیدن این نوا فقط در بین اشراف زادگان و شاهزادگان رایج بود. از ظرافت این ساز همین بس که کوچکترین تغییر در فرکانس این صدا آسیب جدی به خوش آهنگی موسیقی آن وارد می کند.

علاوه به شنیدن موسیقی سه تار فقط محدود به قشر خاصی از مردم نیست و طرفداران زیادی در بین مردم اهالی هنر دوست، شاعران، صوفیان و... دارد.

اگرچه اشاره کردیم این ساز مشابهت ظاهری زیادی با تار، دو تار و تنبور دارد ولی زمانی یک نوازنده را می توان هنرمند دانست که زمان زیادی را صرف آموزش و تمرین و ممارست کند تا به آن درجه برسد.

مقایسه ساز های تار و سه تار

● از جمله شباهت این دو ساز، تعداد پرده های آن هاست که به تعداد ۲۵ عدد هستند.

● سیم های سه تار " دو، سل، دو، دو" هستند اگرچه در تار از هر یک دو تا به کار رفته است که تعداد همه آن ها به ۶ عدد سیم می رسد. از جمله آن ها "دو دو، سل سل، دو دو" هستند.

● از دیگر تشابه های این دو ساز، نحوه انگشت گذاری است که در تار این کار به دلیل ضخامت بیشتر دسته ساز سخت تر رخ می دهد.

● پوستی که بر کاسه تار قرار گرفته سبب شده آوای نواخته شده آن در مقایسه به سه تار از وسعت و طنین بیشتری برخوردار باشد. هم چنین حجم صدا و وضوح آن نیز بیشتر از ساز سه تار است که فقط صفحه چوبی بر کاسه آن تعبیه می شود.

● در نگهداری تار نسبت به سه تار باید مراقبت بیشتری صورت گیرد زیرا در برابر عوامل محیطی مانند تغییر آب و هوا و رطوبت سریع واکنش نشان می دهد. اگر زمانی احساس کردید صدای تار که می نوازید بسیار بم شده است حتما نبود رطوبت قسمت پوست آن را بررسی کنید که دور از انتظار نیست.

● از دیگر تفاوت های ظاهری این دو ساز شکل کاسه آن هاست که در سه تار به شکل ملاقه ای و از ترکه های چوبی آن را می سازند در حالی که در تار از چوب توت برای آن استفاده می شود که نیاز است پس از تو خالی کردن چوب و تراشیدن آن ها، قطعه های چوب به هم وصل شوند.

● امروزه اغلب از روده گوسفند برای پرده های معمولی تار و سه تار استفاده می شود که علی رغم معایبی همچون زبری بیشتر و دوام کمتر ترجیح داده می شوند از جمله مزیت های آن می توان اشاره کرد که در زمان حرکت بر روی نت های متغیر، نرم تر و لغزنده تر عمل می کنند.

● ساز های تار و سه تار بر خلاف گیتار فاقد پرده های ثابت هستند و هنر جویان مبتدی را در زمینه تعویض و یا تنظیم آن دچار چالشی سخت می کند.

● همانطور که گفته شد در نوازندگی سه تار، ناخن انگشت سبابه نقش اساسی دارد که در نتیجه حرکات آن، سیم ها به ارتعاش در می آیند در حالی که در تار یک قطعه فلز برنجی نقش اصلی را ایفا می کند.

ظرافت و لطافتی که از آوا های سه تار در مقایسه با تار شنیده می شود می تواند به شما کمک کند که به روحیات هر دو پی ببرید. اگر بخواهیم در یک کلام خلاصه کنیم سه تار همچون دختر خانواده است همان اندازه ظریف و طناز و تار همچون پسر خانواده قوی و چابک به نظر می رسد.

آموزش تار یا سه تار

یکی از سوالات متداول علاقه مندان به موسیقی این است که تار را بیاموزیم بهتر است یا سه تار؟ در پاسخ باید بگوییم که نه تنها در یادگیری موسیقی بلکه هر هنر یا مهارتی اول به درون خود مراجعه کنید ببینید به چه چیزی علاقه دارید!

اگرچه داشتن استعداد، تلاش و پشتکار در مسیر آموزش بسیار مهم است اما داشتن علاقه پیمایش مسیر را بسیار سرعت می بخشد.

با توجه به اینکه هر دو این ساز ها مشابهت زیادی دارند برای اطمینان از علاقه خود به فراگیری هنر موسیقی، اساتید اغلب پیشنهاد می کنند از سه تار شروع کنید. شاید یکی از دلایل این پیشنهاد قیمت کمتر این ساز باشد (قیمت تار معمولی حدود ۲ میلیون است در حالی که برای خرید سه تار در همین سطح فقط نیاز به هزینه کردن ۴۰۰ هزار تومان است).

شرایط نگهداری سه‌ تار

اگر دوست دارید که آوای ساز سه تار شما حتی بعد از گذشت مدت ها نیز مثل روز اول باشد حتما به شرایط نگهداری آن توجه کنید تا متحمل هزینه دوباره نیز نشوید از جمله:

● استفاده از محلول‌ های پاک کننده مانند الکل و لاک سبب می ‌شود که سه ‌تار همانند روز اول جلا و برق خود را داشته باشد.

● سه ‌تار از جمله ساز های حساسی است که ممکن است در زمان رفت و آمد دچار آسیب شود بنابراین جا به ‌جایی آن را با کاور مخصوص فراموش نکنید.‌

● رطوبت، حرارت و برخورد مستقیم نور خورشید آسیب جدی به سه ‌تار وارد می‌ کند.

● زمانی که قصد نواختن با سه ‌تار دارید حتما دست‌ های خود را از نظر آلودگی چک کنید که مبادا با دست ‌های چرب با آن کار کنید که کیفیت صدا دهی تحت تاثیر قرار می‌ گیرد.

● اگر مدت طولانی ساز را به حال خود رها کنید ممکن است به اصطلاح به خواب برود پس هر چند وقت یک بار به آن تمرین کنید.