سنتور یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال از پرطرفدارترین سازهای موسیقی ایرانی است. به دلیل صدای مخملی، توانایی اجرای آهنگ‌های متنوع و توانایی اجرا با سرعت بالا باعث شده تا افراد بسیاری اشتیاق خود را به آموزش سنتور نشان دهند. سنتور را با دو مضراب چوبی که در دست قرار می‌گیرد و سر آنها جهت لطیف شدن صدا نَمَد چسبانده شده، می‌نوازند.سبک‌های متفاوتی در سنتورنوازی وجود دارد که معروف‌ترین آنها سنتور مکتب پایور و سنتور نوازی معاصر می باشد. این دو سبک در مطالبی جداگانه توضیح داده شده‌اند. البته باید در نظر داشت فرق ندارد شما در آموزش سنتور قصد پیروی از کدام سبک را دارید، نحوه گرفتن صحیح مضراب سنتور در همه آنها یکی‌ست و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اهمیت آن از این بابت است که عدم اجرای صحیح مضراب سنتور در ابتدا آموزش می‌تواند چالشی را برای شما ایجاد کند که باعث صدای نامطبوع، خراب شدن مضراب، از کوک خارج شدن، کند بودن در سنتور نوازی و مهم‌تر از همه آسیب به مچ دست برساند. در این مطلب میتوانید به اصول صحیح نوازندگی، به هنگام تمرین و آموزش سنتور دست پیدا کنید تا در آینده دچار مشکلات احتمالی نشوید. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که تمرین مناسب و کافی و همچنین یادگیری موسیقی از مدرس با تجربه و آگاه می تواند شما را در مسیر صحیح آموزش سنتور قرار دهد.
مضراب سنتور
کلمه مِضراب بر وزن مِفعال از کلمه ضرب آمده است و معنای آن وسیله‌ای برای ضربه زدن است. پس همانند معنی خود مضراب سنتور هم وسیله‌ای برای ضربه زدن به سیم‌های سنتور است. ساز سنتور در دسته سازهای زهی کوبه‌ای قرار دارد و برای به صدا در آمدن سیم‌های آن مضراب‌هایی ساخته شده است.
مضراب‌های سنتور دو عدد بوده که هریک در یکی از دستان نوازنده قرار می‌گیرند. برای ساخت آنها از چوب درختانی نظیر گردو، گلابی، ازگیل استفاده می‌شود. برای نرم، لطیف و مخملی شدن صدای آنها به هنگام برخورد با سیم‌های سنتور، بر سر مضراب نَمَد می‌چسبانند.
هر مضراب از سه بخش تشکیل شده است:
- دُم مضراب: دارای یک حلقه برای قرارگیری انگشت دست و دم انتهایی در آن می‌باشد.
- ساق مضراب: پل باریکی که وصل کننده ابتدا و انتهای مضراب است.
- سر مضراب: بخشی از مضراب که به سیم‌های سنتور برخورد می‌کند و سر آن یک نَمَد چسبیده است.
شکل صحیح گرفتن مضراب سنتور
فرق ندارد در چه سطحی از آموزش سنتور هستید، رعایت گام به گام این مراحل کمک می‌کند تا شما درسنتور نوازی و تمرینات دچار مشکل نشده و پیشرفت قابل توجهی داشته باشد.
- بدون وارد کردن نیرو و با راحت ترین حالت ممکن ابتدا دستان را از قسمت آرنج به پایین(ساعد و مچ) مقابل ساز قرار می‌دهیم تا ساعد و مچ هم راستا با ساز قرار گیرند و آرنج یک زاویه نود درجه بسازد.
- در حالت عادی انگشتان دارای یک خمیدگی هستند و همین خمیدگی عادی فرم اصلی انگشتان است.
- انگشت اشاره را از بند اول در داخل حلقه مضراب سنتور قرار می‌دهیم.
- انگشت میانی را زیر مضراب، نقطه شکل گیری قوس حلقه و دم مضراب قرار می‌دهیم.
- انگشت شست نیز با همان قوس موجود در حالت طبیعی دست، روی دم در حدود حلقه مضراب قرار می‌گیرد.
- انگشت کوچک و انگشتری نیز زیر انگشت میانی با همان شکل خود قرار می گیرند.
- دقت داشت که انگشت اشاره می‌بایست چسبیده به حلقه‌ی مضراب سنتور قرار بگیرد و بین حلقه آویزان نباشد و سه انگشت دیگر زیر دم مضراب و به هم چسبیده باشند تا دم مضراب به‌این سه انگشت تکیه دهد و ثابت بماند.
- انگشت شست می‌بایست دقیقاً در مکان مشخص خویش قرار بگیرد و حتی یک میلی متر هم جا به جا نباشد.
- انگشت شست بایستی به گونه‌ای روی دم مضراب قرار بگیرد که مضراب را ثابت نگه دارد و با تکان انگشتان زیر دم مضراب تکان نخورد.
- توصیه می‌شود برای تشخیص کردن جای مناسب انگشت شست، ساقه مضراب را آرام نگه داشته و بعد با انگشت شست از دم مضراب به سمت جلو فشار وارد کنید. با این فشار مضراب اگر مستقیم به سمت جلو حرکت کرد و بالا و پایین نرفت یعنی انگشت شست جای مناسب در پشت مضراب سنتور قرار گرفته است.
- چنانچه مضراب سنتور از حیطه‌ی انگشتان زیر دم مضراب به حرکت درآید، اشتباه است.
- در هنگام گرفتن مضراب نیاز به هیچ انقباض و فشاری نیست. هرگونه انقباض یا فشار باعث آسیب‌های احتمالی در آموزش سنتور می‌گردد.
- با توجه به اینکه حرکت مضراب در هنگام نواختن از مچ دست است، در صورتیکه مضراب از بند نخستین انگشت دور و به بند دوم انگشت نزدیک شود، ممکن است به جای مچ، انگشتان تکان بخورند که باعث خلل در روند آموزش سنتور می‌گردد و امکان دارد هنگام اجرا مضراب از دست رها شود.
آموزش نواختن صحیح مضراب سنتور
بدون هیچ تردیدی نواختن مضراب مهمترین گام در آموزش سنتور می‌باشد. چرا که بدون انجام صحیح این عمل در نوازندگی و مسیر یادگیری پیشرفتی حاصل نمی‌شود. توصیه ما این است که به دقت این مراحل را خوانده و شرح آن را در ویدیو ببینید تا در آغاز مسیر آموزش سنتور بهترین بهره را ببرید.
- مضراب‌ها را با همان توضیحات در دو دست می‌گیریم.
- کمی دست را به داخل شکم می‌کشیم.
- مچ دست را به سمت بیرون حرکت داده تا دو دست از قسمت مچ کمی از هم فاصله بگیرند.
- از بالا که به دو دست نگاه می کنیم، باید چیزی شبیه به عدد هفت فارسی بین آنها شکل گرفته باشد.
- حالا کمی آرنج‌ها را از بدن فاصله می‌دهیم تا دو مچ در یک راستا و نزدیک به هم قرار بگیرند.
- توجه داشته باشید که این فاصله دادن آرنج‌ها از بدن نباید بیش از حد زیاد باشد.
- قسمت سر مضرابی که در دست دارید را در ارتفاع دو سانتی‌متری از سیم‌های ساز قرار دهید.
- دست را از قسمت مچ و با کمک ساعد به صورت دَوَرانی به سمت بالا حرکت می‌دهیم.
- حالا با سرعت مضراب را به روی سیم‌ها فرود آورده و به آنها ضربه می‌زنیم.
- پس از برخورد کوتاه مضراب سنتور با سیم‌ها، آن را از سیم‌ها دور کرده و در همان حالت اولیه یعنی فاصله دو سانتی‌متری نگه می‌داریم.
- دقت کنید که مضراب بر روی سیم‌های گذر کرده از روی یک خرک برخورد کنند و به سیم‌های دیگر نخورند.
- در هنگام تمرین میتوانید از یک ساعت بر روی دست خود استفاده کنید تا از حرکت صحیح مچ مطمئن شوید. به این صورت که وقتی مچ حرکت می‌کند باید بتوانید صفحه ساعت را ببینید.
- به نبود انقباض در بدن و فاصله صحیح بین مضراب و سیم‌های ساز دقت کنید. عدم رعایت این موارد می‌تواند باعث آسیب به دست بخصوص قسمت مچ آن شود.
نکتهٔ پایانی
برای تقویت نواختن مضراب صحیح علاوه بر رعایت نکات بیان شده، صبر و تمرین مناسب در آموزش سنتور بسیار مهم و کلیدی است. سعی کنید در یک فاصله منظم و مداوم نواختن مضراب را تمرین کنید تا به پیشرفت مناسب حاصل گردد. مکان برخورد مناسب و صحیح مضراب با سیم‌ها برای رسیدن به صدای مطلوب در سنتور نوازی بسیار مهم است که در این مطلب توضیحات آن آورده نشده است اما شما میتوانید از آموزگار باتجربه و آگاه برای یادگیری آن بهره ببرید. فراموش نکنید که تجربه و توانایی آموزگار در آغاز مسیر بسیار مهم است پس سراغ آموزگار با تجربه بروید تا به بهترین شکل پیشرفت حاصل شود. مهم نیست که شیوه آموزش شما حضوری است یا آنلاین، چراکه مدرس با تجربه می‌داند که چگونه تجربیات خود را در آموزش سنتور به شما منتقل کند.
سنتور سازی جذاب با صدای اصیل ایرانی است که هر کدام از ما خاطرات زیادی با نوای دل‌نشین آن داریم. همین امروز، اولین جلسه‌ی رایگان آموزش سنتور را ببین، تمرین کن، و از فرایند یادگیری سنتور لذت ببر.
