در مطلب استانداردهای نشستن پشت ساز سنتور، مفصل توضیح دادیم که روش صحیح نشستن پشت ساز سنتور چگونه است. مشخصات یک صندلی مناسب برای نشستن و یک میز مناسب برای قرار دادن سنتور را نیز به دقت بررسی کردیم. حالا ممکن است این سوال ایجاد شود که این همه دقت برای چه؟ اگر این کارها را نکنیم مگر چه می‌شود؟ در این مطلب می‌خواهیم بررسی کنیم که آسیب‌های نوازندگی سنتور چیست و با رعایت نکردن هریک از نکات، چه مشکلاتی ممکن است برای نوازنده ایجاد شود.
انتخاب صندلی اشتباه
ارتفاع صندلی:
ارتفاع صندلی باید به اندازه‌ای باشد که وقتی به درستی و مطابق توضیح قبل روی آن می‌نشینید، زانوی شما زاویه ۹۰ درجه داشته باشد و کف پا به صورت کامل و راحت روی زمین قرار بگیرد. اگر ارتفاع صندلی برای شما زیاد باشد، پاها به راحتی روی زمین قرار نمی‌گیرند و به عضلات ران شما فشار می‌آید و پس از مدتی باعث خواب‌رفتگی پا می‌شود. اگر ارتفاع صندلی برای شما کوتاه باشد، باعث می‌شود زانو‌ها به بالا بیایند و به کمر و ستون فقرات شما فشار بیاید و باعث کمر درد شود. پس در ابتدا باید یک صندلی با ارتفاع مناسب برای قد خودتان فراهم کنید.
نشیمن صندلی:
کفی صندلی (قسمتی که روی آن می‌نشینید) نه باید کاملا سفت و نه زیاد نرم و مبلی باشد. اگر کفی صندلی کاملا چوبی و سفت باشد (شبیه صندلی‌های لهستانی) نشستن روی آن راحت نیست و پس از مدت کوتاهی شما را خسته می‌کند و به لگن شما فشار می‌آورد. اگر کفی صندلی مبلی و کاملا نرم باشد در حدی که در آن فرو روید، باعث می‌شود ارتفاع صندلی کوتاه‌تر از میزان مناسب شود و به کمر شما فشار وارد کند. پس صندلی‌ای که انتخاب می‌کنید باید فقط اندکی نرم باید که شما را خسته نکند؛ اما نباید آن‌قدری نرم باشد که ارتفاع را برای شما کاهش دهد.
پشتی صندلی:
با توجه به اینکه نباید به صندلی تکیه دهید و باید در نیمه جلویی صندلی بنشینید؛ تفاوتی نمی‌کند که پشتی صندلی چگونه باشد یا اصلا پشتی داشته باشد یا نداشته باشد. پشتی صندلی برای نوازندگی سنتوری اهمیتی ندارد.
دسته صندلی:
صندلی مناسب نوازندگی نباید دسته‌های کناری داشته باشد. دسته‌های کناری باعث ایجاد مزاحمت برای دست و ساعد و آرنج شما می‌شود و اجازه نمی‌دهد به درستی نوازندگی کنید.
توصیه می‌کنیم برای یادگیری اصولی انتخاب صندلی برای نوازندگی و تمرین، آموزش تمرینات میوزماسل را با دقت ببینید. در این مجموعه مفصل در مورد انتخاب صندلی و ویژگی‌های آن صحبت شده است. این مجموعه به شما کمک شایانی می‌کند که از آسیب‌های نوازندگی سنتور جلوگیری کنید و یا اگر از آسیبی رنجی می‌برید بتوانید آن را بهبود ببخشید.
انتخاب میز اشتباه
ساختار میز سنتور:
میز سنتور را باید بتوان هم از نظر ارتفاع و هم از نظر شیب صفحه‌ی آن تنظیم کرد. اگر میزی قابلیت تنظیم ارتفاع و شیب صفحه را نداشته باشد، میز مناسبی برای قرار دادن سنتور روی آن و نوازندگی نیست و باعث می‌شود شما مجبور شوید برای نوزاندگی، بدن خود را از حالت طبیعی خارج کنید.
ارتفاع میز سنتور:
ارتفاع میز سنتور باید به اندازه‌ای باشد که وقتی روی صندلی و پشت میز می‌نشینید و میز را به سمت خود می‌کشید، زانو و ران شما به راحتی به زیر میز برود و با صفحه میز برخورد نکند. فاصله روی ران شما با بخش پایینی صفحه میز باید حدود ۴ الی ۵ سانتی متر باشد. اگر این فاصله بیشتر باشد یعنی ارتفاع میز زیاد است و این باعث می‌شود مجبور شوید دستان خود را برای نوازندگی کمی بالاتر بگیرید که باعث ایجاد درد و گرفتگی در شانه و کتف و کمر می‌شود. اگر ارتفاع میز از این کمتر باشد، هم باعث برخورد پا با میز و تکان خوردن ساز می‌شود و هم باعث می‌شود مضراب با زاویه درستی روی سیم‌ها فرود نیاید و در نتیجه صدای مطلوبی از ساز استخراج نشود.
اشتباهات نشستن پشت ساز:
حالا که صندلی و میز مناسب را انتخاب و آماده کردیم، باید یاد بگیریم که چطور روی صندلی و پشت میز بنشینیم تا هیچ‌گونه فشاری به بدن نیاید و بهترین حالت را با نوازندگی سنتور داشته باشیم.
نشستن روی صندلی:
روی صندلی بنشینید. تکیه ندهید، کمی جلوتر، تقریبا روی نیمه‌ی جلویی صندلی بنشینید. نه خیلی به لبه‌ی صندلی نزدیک شوید و نه کاملا درون صندلی فرو روید. کمر خود را صاف کنید. نیازی نیست آن‌قدر شق و رق بنشینید که بعد از چند ثانیه کمرتان درد بگیرد. به اندازه صاف باشید که اگر کسی از نیم‌رخ شما را ببیند بگوید کمرتان صاف است و قوز نکرده‌اید. باید در این حالت راحت باشید و بتوانید در تمام طول مدت تمرین یا نوازندگی در همین حالت بمانید. پس نباید هیچ فشاری اضافی به شما بیاید.
اگر هنگام نوازندگی و تمرین سنتور کمر شما زیاد خمیده باشد و اصطلاحاً قوز کرده باشید، دچار آسیب‌های جدی در کمر و گردن و کتف و شانه خواهید شد. پس حتماً شیوه صحیح نشستن پشت سنتور را رعایت کنید.
در مجموعه تمرینات میوزماسل، به دقت شیوه صحیح نشستن برای تمرین و نوازندگی توضیح داده شده است.
حالت دست‌ها:
در مطلبی که در مورد شیوه استاندارد نشستن پشت ساز سنتور نوشته‌ایم، با دقت و جزئیات توضیح داده‌ایم که حالت صحیح دست‌ها چگونه است و چطور باید این حالت را پیدا کرد. اما اگر این استاندارد رعایت نشود چه مشکلاتی ایجاد می‌شود؟
اگر بازوها بجای اینکه در حالت طبیعی و رها باشند، به بدن چسبیده باشند، اجازه نوازندگی و مانور دادن را به شما نمی‌دهند. در واقع در این حالت دست‌های شما به راحتی نمی‌تواند حرکت کند و روی مناطق مختلف ساز جابجا شود. همچنین چسبیدن بازوها به بدن در حالت طبیعی اتفاق نمی‌افتد، پس اگر بازوهای شما به بدن‌تان چسبیده‌اند، یعنی قطعاً یک فشار و انقباض اضافی در بدن وجود دارد و انرژی شما دارد به هدر می‌رود. فشار و انقباض در بدن باعث گرفتگی عضلات و خستگی زودهنگام می‌شود.
برعکس، اگر بازوها زیادی از بدن فاصله داشته باشند، باز هم از حالت طبیعی خارج شده‌اند. این هم یعنی فشار به سرشانه‌ها و انقباض عضلات. در این حالت هم نوازندگی شما مختل می‌شود و نمی‌توانید با سرعت کافی و آزاد و رها نوازندگی کنید و همچنین به زودی عضلات سرشانه و گردن شما دچار گرفتی می‌شود.
فاصله میز سنتور تا شما:
در مورد فاصله صحیح میز سنتور با نوازنده در این مطلب صحبت شده است؛ اما اگر فاصله میز با نوازنده کمتر یا بیشتر از استاندارد باشد چه می‌شود؟
اگر فاصله میز تا بدن نوازنده کمتر از حد استاندارد باشد و در واقع میز سنتور خیلی به بدن نوازنده نزدیک باشد، باعث می‌شود تا نوازنده برای نواختن روی سیم‌های پایین‌تر ساز، مجبور شود قوز کند، دست‌های خود را جمع کند و در یک حالت پر فشار نوازندگی کند. این فشار اضافی باعث ایجاد درد و گرفتگی در عضلات می‌شود و خستگی زودهنگام را در پی خواهد داشت.
اگر فاصله میز سنتور تا بدن نوازنده بیشتر از حد استاندارد باید و در واقع میز سنتور از نوازنده دور باشد، نوازنده مجبور می‌شود برای نوازندگی، بدن خود را به جلو بکشد و این باعث ایجاد درد در کمر و انقباض در عضلات شکم خواهد بود. همچنین کنترل مضراب‌ها در این حالت مشکل است و برای کنترل آن‌ها نوازنده مجبور می‌شود به عضلات بازو، ساعد و مچ فشار بیاورد که باعث ایجاد عارضه‌های مختلف در دست‌ها می‌شود.
آموزش مقدماتی سنتور خنیاگر (مهیار طریحی), قسمت دوم؛ اکول یا posture
در آموزش‌های سنتور خنیاگر، مثل آموزش سنتورنوازی معاصر ۱ با تدریس مهیار طریحی و مسترکلاس سنتور به تدریس استاد اردوان کامکار در مورد شیوه صحیح نشستن پشت ساز سنتور و آسیب‌های نوازندگی سنتور مفصل صحبت شده است.