نت‌خوانی هنگدرام، فرآیندی است که در آن هنرجو با نام و موقعیت نت‌ها بر روی این ساز آشنا می‌شود؛ سپس، به‌تدریج با یادگیری تکنیک‌های نوازندگی هنگدرام و ضربه زدن به آن، مهارت‌های نوازندگی خود را ارتقا می‌بخشد.
یادگیری نتهای هنگدرام، می‌تواند تجربه‌ای جذاب و لذت‌بخش باشد. با تسلط یافتن بر این مهارت، شما این امکان را خواهید داشت تا در مسیری هموارتر و حرفه‌ای‌تر به کشف و شهود در دنیای این ساز منحصربه‌فرد بپردازید.
این تجربه نه‌تنها به غنی‌سازی دانش موسیقایی شما کمک می‌کند، بلکه به شما این فرصت را می‌دهد که خلاقیت خود را در نواختن و اجرای موسیقی، آزادانه بیان کنید.
در این مقاله با روشی ساده به آموزش نت‌خوانی هنگدرام خواهیم پرداخت و با اسم نتهای هنگدرام، ترتیب قرارگیری آنها و نکاتی که باید در زمان یادگیری این فرآیند به آنها توجه داشته باشید، بیشتر آشنا خواهیم شد.
گام‌های هنگدرام
پیش از پرداختن به آموزش نتهای هنگدرام، ابتدا لازم است کمی با دو گام اصلی در انواع مختلف هنگدرام آشنا شوید:
- گام ماژور (Major): گام ماژور گامی دیاتونیک است که در آن فاصله‌ی تمام درجه‌ها یک پرده‌است؛ به‌جز فاصله‌ی بین درجه‌ی سوم و چهارم و فاصله‌ی بین درجه‌ی هفتم و هشتم، که نیم‌پرده هستند. گام ماژور استوار شده بر روی نت «دو» به صورت “دو-ر-می-فا-سل-لا-سی-دو” است. گام و اسکیل‌های ماژور در هنگدرام شادتر هستند و می توانند با هر نتی آغاز شوند.
- گام مینور (Minor): گام مینور طبیعی هم، گامی دیاتونیک است که در آن فاصله‌های نیم‌پرده، به‌ترتیب بین درجه‌های دوم و سوم و درجه‌های پنجم و ششم قرار گرفته‌اند. گام مینور طبیعی بر روی نت «لا» به صورت «لا-سی-دو-ر-می-فا-سل-لا» است. این گام در واقع متناظر با گام ماژور دو است که از نت ششم شروع شده و تا هشت درجه دنبال شده باشد. گام مینور، اسرارآمیز، غمگین و آرام است و می‌تواند مانند ماژور با هر نتی شروع شود مثلاً D ،F# و Bb.
نتهای هنگدرام
در موسیقی به‌طور کلی، ۱۲ نت وجود دارد:
C - C#/Db - D - D#/Eb - E - F - F#/Gb - G - G#/Ab - A - A#/Bb - B
از میان این ۱۲ نت ، ۷ مورد از آنها نت کامل است که هرکدام با یک اسم خاص نام‌گذاری شده‌اند:
(دو) C - (ر) D - (می) E - (فا) F - (سل) G - (لا) A - (سی) B
و ۵ نت فرعی که با یک دیز (#) یا بمول مشخص می شوند و دقیقاً همان نت هستند (مثلاً #C برابر Db است یا #F برابر با Gb است) اما به‌عنوان نیم‌پرده، دارای صداهای مختلفی هستند.
ساز هنگدرام نیز معمولاً بین ۷ تا ۹ نت دارد که شامل یک نت مرکزی (Ding) و چند نت محیطی است که به‌صورت دایره‌ای اطراف آن چیده شده‌اند.
از آنجا که هر ساز براساس یک گام موسیقایی مشخص کوک می‌شود، هنگدرام نیز با توجه به گام، می‌تواند ترکیبِ نت متفاوتی داشته باشد؛ ترکیب نتی که به دلیل ساختار این ساز قابل تغییر نیست و بایستی در همان ابتدای مسیر یادگیری هنگدرام به آن توجه نمود و مطابق با سلیقه و اهداف نوازندگی، دست به انتخاب زد.
در ادامه دو نمونه‌ی رایج از چینشِ نت‌ِ گام‌های مورد استفاده در هنگدرام را بررسی خواهیم کرد:
D Kurd در گام مینور
این گام یکی از پرکاربردترین گام‌ها در دنیای هنگدرام است که صدایی احساسی، عمیق و تأمل‌برانگیز ایجاد می‌کند:
Ding (نت مرکزی): D3
نتهای محیطی (به ترتیب معمول چرخش):
A3 – Bb3 – C4 – D4 – E4 – F4 – G4 – A4
C Major در گام ماژور
این گام نسبت به گام قبلی کمتر رایج است، اما صدایی شاد، روشن و پرانرژی دارد که برای قطعاتِ با حال‌و‌هوای مثبت بسیار مناسب است.
Ding (نت مرکزی): C4
نتهای محیطی (به ترتیب معمول چرخش):
G4 – A4 – B4 – C5 – D5 – E5 – F5 – G5
بسیاری افراد نیز در ابتدای مسیر یادگیری این ساز، راحت ترند که نت هنگدرام را با عدد حفظ کنند و پس از افزایش تسلط در نوازندگی، به حیطه‌ی نت‌خوانی وارد شوند. اگر شما هم ترجیح می‌دهید ابتدا به این صورت شروع کنید، می‌توانید از ترتیب درج شده در شکل زیر کمک بگیرید:
نکات مهم در نت‌خوانی هنگ درام
نکته‌ی اول: استفاده از یک هنگدرام استاندارد
هنگ‌درام‌ها در انواع مختلفی از نظر اندازه، تعداد نت و شکل ظاهری وجود دارند. هنگدرام استاندارد، محبوب‌ترین نوع هنگدرام است که معمولاً بین ۷ تا ۹ نت دارد. برای شروع یادگیری نت‌خوانی هنگدرام، بهتر است از این نوع هنگدرام استفاده کنید تا یادگیری نت‌ها و موقعیت آنها بر روی ساز، برایتان ساده‌تر شود.
نکته‌ی دوم: یادگیری نام و موقعیت نت‌ها با استفاده از یک نمودار نت‌خوانی
برای یادگیری نام و موقعیت نت‌ها بر روی هنگدرام، می‌توانید از یک نمودار نت‌خوانی استفاده کنید. نمودار نت‌خوانی، یک تصویر گرافیکی از یک هنگدرام است که در آن، نت‌ها با حروف یا اعداد مشخص شده‌اند. با استفاده از این نمودارها، می‌توانید موقعیت نت‌ها بر روی هنگدرام را راحت‌تر بیاموزید.
نکته‌ی سوم: به خاطر سپردن صدای نت‌ها با ضربه زدن به آنها
پس از یادگیری نام و موقعیت نت‌ها روی هنگدرام، باید سعی کنید صدای هریک از آنها را نیز در حافظه‌ی خود ثبت کنید. برای این کار، می‌توانید با ضربه زدن به نت‌ها، به‌مرور صدای آنها را به خاطر سپرده و به‌محض شنیدن، تشخیص دهید.
نکته‌ی چهارم: یادگیری ملودی‌های ساده
پس از یادگیری نام، موقعیت و صدای نت‌ها، حالا می‌توانید کم‌کم به نواختن ملودی‌های ساده هم بپردازید. برای این کار، می‌توان از کتاب‌های آموزشی، کلاس‌های حضوری یا دوره‌های آموزش آنلاین هنگدرام استفاده نمود. این آموزش‌ها، معمولاً با نت‌خوانی شروع می‌شوند و سپس، به‌تدریج به نواختن ملودی‌های پیچیده‌تر می‌پردازند.
نکته‌ی پنجم: صبور بون و داشتن تمرینات منظم
برای یادگیری نتهای هنگدرام و مسلط شدن بر آنها، باید صبور باشید و تمرینات روزانه و منظم داشته باشید. این مهارت نیز مانند هر مهارت دیگری، به زمان، بردباری، تلاش و پشتکار نیاز دارد.
نکته‌ی ششم: استفاده از مترونوم
در تمرینات نت‌خوانی هنگدرام، می‌توانید از یک مترونوم نیز استفاده کنید. این وسیله، به شما کمک می‌کند تا در هنگام یادگیری نت‌ها و تمرین ریتم‌ها، هماهنگی و دقیق بودن خود را حفظ کرده و از افتادن از ریتم پیشگیری کنید. به این ترتیب، می‌توانید بعدها در نت‌خوانی و اجرای موسیقی، حرفه‌ای تر و دقیق‌تر عمل کنید.
سخن پایانی
صدای گرم و گیرای هنگدرام تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که نوازنده، ارتباطی شخصی و آگاهانه با نت‌ها و فضای صوتی ساز برقرار کند. فراتر از دانستن اسامی نت‌ها، شناخت حس و حال هر گام و انطباق آن با روحیات و سلایق موسیقایی هر شخص است که به اجرای موسیقی عمق می‌بخشد و نوای آن را برای خود نوازنده و شنوندگانش لذت‌بخش و دل‌پذیر می‌سازد.
اگر تازه قدم در این مسیر گذاشته‌اید نگران نباشید؛ یادگیری تدریجی و لذت بردن از مسیر، مهم ترین اصل است. هر نتی که می‌نوازید، گامی‌ست به سوی بیان احساسی عمیق.
اگر هم هنوز قدم اول را برنداشته‌اید و منتظر پیدا کردن یک همسفر خوب و باتجربه برای شروع مسیر هستید، خنیاگر اینجاست؛ با مجموعه‌ی آموزش هنگدرام اصولی، گام‌به‌گام و کابردی خنیاگر با خیالی آسوده، یادگیری این ساز خاص و هیجان‌انگیز را آغاز کنید.
