هنگدرام یا هندپن یکی از نوظهورترین و در عین حال پرطرفدارترین سازهای کوبه‌ای-ملودیک در دنیا است که در مدت زمان کوتاهی توانست به محبوبیتی گسترده برسد. این ساز زیبا با صدای دلنشین و طراحی منحصر‌به‌فرد خود، توجه هنرمندان و موسیقیدان‌های زیادی، به‌ویژه آ‌نهایی که به سازهای آرامش‌بخش یا مُدرن علاقه‌مندند، را به خود جلب کرده است.
در مقاله‌ی پیشِ‌رو به بررسی تاریخچه‌ی ساز هنگدرام می‌پردازیم تا با ریشه‌ها، تحولات و روند جهانی شدن این ساز شگفت‌انگیز بیشتر آشنا شوید.
شکل‌گیری ساز هنگدرام
هنگدرام در سال ۲۰۰۰ میلادی توسط دو سازنده‌ی آلمانی به نام‌های فلیکس رونر و سابینا شرر در شهر برن سوئیس ابداع شد.
مسلماً در شکل گرفتن ایده‌ی ساخت این ساز، سازهای سنتی کوبه‌ای متعددی تأثیر داشتند مثل طبله و گاتام (کوزه) هندی؛ اما در بین آنها، نقش استیل‌پن، که هم در آفریقا و هم آمریکای جنوبی ساخته می‌شد، بارزتر بود و حتی بعدها عنوان «مادر ساز هنگدرام» نیز به آن اطلاق شد.
استیل‌پن، سازی کوبه‌ای-ملودیک است که معمولاً از بشکه‌های فلزی بازیافتی ساخته می‌شود و با کمک چکش و سندان به نت‌های مختلف کوک می‌گردد:
- استیل‌پن‌های آفریقایی
استیل‌پن‌های آفریقایی از بشکه‌های فلزی آلومینیومی یا برنجی ساخته می‌شوند و معمولاً هفت نت دارند. این سازها برای نواختن موسیقی در سبک‌های سنتی آفریقایی به‌کار می‌روند.
- استیل‌پن‌های آمریکای جنوبی
استیل‌پن‌های آمریکای جنوبی از گالن‌های فلزی گالوانیزه ساخته می‌شوند. این استیل‌پن‌ها اغلب دارای نُه نت هستند و برای نواختن موسیقی در سبک‌های سنتی آمریکای جنوبی استفاده می‌شوند.
ساخت‌و‌ساز اولیه‌ی هنگدرام
رونر و شرر در ابتدا با ساخت یک استیل‌پن کوچک شروع کردند و پس از آن، شروع به آزمایش با مواد و روش‌های مختلف برای ساخت یک ساز جدید کردند. آنها در نهایت به این نتیجه رسیدند که از فولاد نیتراته برای ساخت هنگدرام استفاده کنند. این ماده، صدایی گرم و غنی تولید می‌کند و همچنین نسبت به خراشیدگی و خوردگی مقاوم است.
فولاد نیتراته، نوعی فولاد است که با غوطه‌ور کردن آن در محلول نیترات آهن ساخته می‌شود. این ماده، دارای خواصی مانند استحکام بالا، مقاومت در برابر خوردگی و قابلیت شکل‌دهی است.
اولین معرفی عمومی هنگدرام
هنگدرام برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ میلادی در نمایشگاه موسیقی Musikmesse Frankfurt در آلمان به نمایش درآمد که بلافاصله پس از آن، مورد توجه قرار گرفت و مشهور شد (Musikmesse Frankfurt، یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های موسیقی در جهان است که هر ساله در شهر فرانکفورت آلمان برگزار می‌شود).
تغییر و تحول در ساختار و میزان تولید هنگدرام
این ساز ابتدا به‌صورت محدود و با دقت فراوان در کارگاه کوچک رونر و شرر به نام «PANArt» ساخته می‌شد و در اختیار نوازندگان اندکی قرار می‌گرفت؛ اما بعدها، به‌ویژه در سال‌های اخیر، سازندگان مختلف در سراسر جهان شروع به ساخت هنگدرام کردند و این ساز در انواع گوناگون و قیمت‌های متفاوت در دسترس همه‌ی هنرجویان قرار گرفت.
در حال حاضر انواع هنگدرام در ابعاد، اشکال، کوک و گام‌های مختلف تولید می‌شوند که از نظر اندازه، قیمت، جنس، تعداد نت و شکل ظاهری با یکدیگر متفاوت هستند.
اهمیت و کاربرد موسیقایی هنگدرام
هنگدرام به دلیل صدای منحصر به فرد و قابلیت‌های ملودیک خود، در مدت زمانی کوتاه به یک ساز محبوب در موسیقی جهان تبدیل شد. امروزه این ساز در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله پاپ، جَز، الکترونیک، نیو اِیج، موسیقی تجربی و مینیمالیستی استفاده می‌شود.
آیندهی قابل تصور برای ساز هنگدرام
در مورد آیندهی هنگدرام می‌توان گفت که این ساز به دلیل قابلیت‌های فراوان، به احتمال زیاد نه‌تنها محبوبیت خود را در سال‌های آینده حفظ خواهد کرد، بلکه جایگاه بالاتری در دنیای موسیقی نیز خواهد یافت. از جمله عوامل مؤثر بر حفظ و توسعه‌ی بیشتر این ساز در آیندهی موسیقی جهان، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- صدای خاص و متفاوت: صدای هنگدرام، ترکیبی از صدای کوبه‌ای و ملودیک است که بسیار دلنشین و آرامش‌بخش است. این صدا، به دلیل ساختار خاص هنگدرام و همچنین موادی که از آن ساخته می‌شود، به‌وجود می‌آید.
- قابلیت‌های انعطاف‌پذیر: هنگدرام، سازی منعطف و با تنوع بالا است که می‌توان از آن برای نواختن طیف گسترده‌ای از سبک‌های موسیقی استفاده کرد. علاوه بر آن، این ساز قبلیت اعمال نوآوری و تغییرات بیشتر، چه در زمینه‌ی ساخت و چه در زمینه‌ی نواختن را هم دارد.
- تولید بیشتر: امروزه، ساخت تعداد بیشتر هنگدرام باعث شده است که این ساز در دسترس طیف گسترده‌تری از افراد قرار بگیرد. این امر، به افزایش محبوبیت هنگدرام کمک زیادی می‌کند.
- افزایش مدرسین: در سال‌های اخیر، تعداد آموزشگاه‌های موسیقی‌ای که آموزش هنگدرام را در برنامه‌ی کاری خود گنجانده‌اند، افزایش یافته است. این امر، باعث می‌شود که افراد بیشتری به یادگیری نواختن هنگدرام علاقه‌مند شوند و این ساز بیشتر شنیده شود.
- حضور گسترده در رسانه‌های اجتماعی: رسانه‌های اجتماعی، نقش مهمی در معرفی و محبوبیت سازها ایفا می‌کنند. هنگدرام نیز یک ساز متفاوت و جذاب است که در رسانه‌های اجتماعی مکرر به نمایش گذاشته می‌شود. این امر، در افزایش شهرت هنگدرام به‌شدت تأثیرگذار بوده است.
- تقاضای بیشتر برای موسیقی نیو اِیج و آرامش‌بخش: در دنیای پر استرس امروز، افراد بیشتری به دنبال موسیقی‌هایی هستند که آرامش‌بخش باشند. صدای هنگدرام نیز، به‌دلیل لطافت، ملایمت و آرامش خاصی که دارد، می‌تواند به‌راحتی به این نیاز پاسخ دهد.
با توجه به عوامل ذکر شده، می‌توان پیش‌بینی کرد که هنگدرام در سال‌های آینده به سازی محبوب‌تر و شناخته‌شده‌تر تبدیل شود و حتی در برخی سبک‌ها نیز، به عنوان یکی از سازهای اصلی به ایفای نقش بپردازد. در مجموع، علاوه بر تاریخچه‌ی هنگدرام که جذابیت‌های ویژه‌ی خود را دارد، می‌توان گفت که آیندهی هنگدرام نیز روشن است.
جمع‌بندی
ساز هنگدرام با تکیه بر پیشینه‌ای الهام‌گرفته از سازهایی چون استیل‌پن، توانست در مدت زمانی کوتاه به جایگاهی ویژه در دنیای موسیقی دست پیدا کند. طراحی خلاقانه، صدای آرامش‌بخش و قابلیت‌های اجرایی متنوع، این ساز را از یک ابداع کارگاهی به پدیده‌ای جهانی تبدیل کرد.
با توجه به عوامل مختلف از جمله رشد فزاینده‌ی علاقه‌مندان به آشنایی با ساز هنگدرام، گسترش آموزش آن و راه یافتنش به سبک‌های مختلف موسیقی، می‌توان آینده‌ای روشن و پایدار برای این ساز در چشم‌انداز موسیقی معاصر متصور شد.
هنگدرام سازی است که خلاقیت شما را تقویت می‌کند، صدایش شما را به موج آرامش می‌برد و استعدادهای نهفته‌ی موسیقیایی شما با آن آشکار می‌گردد. اگر به‌دنبال یادگیری این ساز مدرن و هیجان‌انگیز هستید، می‌توانید آموزش هنگ درام را از همین امروز با خنیاگر آغاز کنید.
