یکی از اولین گام‌ها در خوانندگی، شناخت انواع صدا و درک ویژگی‌های آن‌ها است. هر فرد، دارای محدوده‌ی صوتی خاصی است که بر توانایی اجرای نت‌ها، رنگ صدا و انتخاب سبک موسیقی تأثیر می‌گذارد. علاوه بر آن، آگاهی از وسعت صوتی به خوانندگان کمک می‌کند تا از صدای خود به بهترین شکل استفاده کنند و آسیب‌های احتمالی به تارهای صوتی را کاهش دهند.
برای رسیدن به این منظور، لازم است ابتدا هنرجویان با دسته‌بندی صداها در خوانندگی آشنا شوند و سپس محدوه‌ی صوتی و نوع صدای خود را بیابند. در ادامه‌ی مقاله، انواع صدا در خوانندگی را بررسی کرده و راه‌هایی عملی برای تشخیص نوع صدا را توضیح خواهیم داد.
انواع صدا در خوانندگان زن:
صداهای زنانه به طور کلی در ۳ دسته‌ی اصلی قرار می‌گیرند که هرکدام دارای ویژگی‌های خاصی از نظر محدوده‌ی صوتی، رنگ صدا و قدرت اجرا هستند. این دسته بندی شامل صدای زیر (سوپرانو)، میانی (متزو‌سوپرانو) و بم (آلتو و کنترآلتو) می‌شود.
سوپرانو (صداهای زیر)
«سوپرانو» بالاترین و روشن‌ترین نوع صدای زنانه است که معمولاً در اجرای نت‌های زیر قدرت بیشتری دارد. این نوع صدا معمولاً در موسیقی کلاسیک و اپرا نقش‌های اصلی را ایفا می‌کند و در موسیقی پاپ نیز برای اجرای ملودی‌های پرتحرک و احساسی مناسب است.
ویژگی‌ها:
- دارای وسعت صوتی بالا (معمولاً از C4 تا C6 یا بالاتر)
- صدای روشن، شفاف و زنگ‌دار
- قابلیت اجرای نت‌های بالا با طنین قوی
متزو‌سوپرانو (صداهای میانی)
«متزو‌سوپرانو» در محدوده‌ای بین «سوپرانو» و «آلتو» قرار دارد و صدایی عمیق‌تر و بم‌تر از «سوپرانو» اما روشن‌تر و زیرتر از «آلتو» ایجاد می‌کند. این صدا در سبک‌های مختلف موسیقی از کلاسیک تا پاپ پرکاربرد است.
ویژگی‌ها:
- محدوده‌ی صوتی بین A3 تا A5
- دارای رنگ صدایی گرم و غنی
- انعطاف‌پذیر در اجرای نت‌های زیر و بم
آلتو و کنترآلتو (صداهای بم)
«آلتو» بم‌ترین و کمیاب‌ترین نوع صدای زنانه است که عمق و رنگی گرم‌تر نسبت به «متزو‌سوپرانو» دارد. خوانندگان دارای این صدا معمولاُ در گروه‌های کُر، موسیقی جَز و برخی سبک‌های خاص مانند بلوز فعالیت دارند.
ویژگی‌ها:
- محدوده‌ی صوتی بین F3 تا F5
- صدایی غنی، عمیق و گاهی گرفته
- قابلیت اجرای نت‌های بم با وضوح بالا
«کنترآلتو» از «آلتو» هم بم‌تر است و به‌ندرت در بین خوانندگان زن یافت می‌شود. صدای «کنترآلتو» از لحاظ ویژگی‌ها به صدای «باریتون» در مردان نزدیک است و معمولاً دارای قدرت اجرای بالا در نت‌های پایین است.
انواع صداها در خوانندگان مرد:
در خوانندگان مرد هم، صداها به ۳ دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند: صداهای بم (باس)، میانی (باریتون) و زیر (تنور و کنتر‌تنور). هر‌یک از این دسته‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد و به خواننده این امکان را می‌دهد که بسته به نوع صدای خود، سبک موسیقی و نقش مناسبش را انتخاب کند.
باس (صداهای بم)
«باس» بم‌ترین نوع صدای مردانه است که بیشتر برای اجراهای اپرا و گروه‌های کُر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع صدا معمولاً برای نقش‌های سنگین و دراماتیک، در اپراهای کلاسیک انتخاب می‌شود.
ویژگی‌ها:
- صدای عمیق و قدرتمند
- مناسب برای اجرای نت‌های بم
- محدوده‌ی صوتی بین E2 تا E4
باریتون (صداهای میانی)
«باریتون» یکی از رایج‌ترین صداهای مردانه است که در محدوده‌ای میان صداهای بم و زیر قرار می‌گیرد. باریتون‌ها به دلیل صدای غنی و متنوع خود برای بسیاری از سبک‌های موسیقی از جمله اپرا، کلاسیک، پاپ، راک و جَز مناسب هستند.
ویژگی‌ها:
- صدایی قوی و غنی، مناسب برای سبک‌ها و نقش‌های مختلف
- قابلیت اجرای نت‌های میانه با قدرت و وضوح
- محدوده‌ی صوتی بین A2 تا A4
تنور و کنتر‌تنور (صداهای زیر)
«تنور» بالاترین نوع صدای مردانه است که در اپراها و موسیقی کلاسیک به ویژه در نقش‌های رمانتیک و حماسی بسیار پرکاربرد است. تنور به دلیل قدرت در اجرای نت‌های بالا و تن صدای شفاف، در بسیاری از آثار موسیقی برجسته است.
ویژگی‌ها:
- صدای روشن، شفاف و پرتحرک با توانایی اجرای نت‌های بالا
- مناسب برای نقش‌های احساسی در موسیقی
- محدوده‌ی صوتی بین C3 تا B4
«کنتر‌تنور» زیرترین نوع صدا در مردان است که در محدودههای صوتی بسیار بالا و مشابه با صدای زنانه‌ی «سوپرانو» اجرا می شود. محدوده‌ی صوتی این نوع صدا بین G3 تا G5 یا حتی بیشتر است و معمولاً در موسیقی باروک و اپراهای کلاسیک کاربرد دارد.
چگونه نوع صدای خود را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص نوع صدای خود در خوانندگی، می‌توانید از چند روش و تکنیک مختلف استفاده کنید. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا با دقت بیشتری نوع صدایتان را شناسایی کرده و از آن در بهترین حالت خود استفاده کنید. در ادامه راه‌های تشخیص نوع صدا را با یکدیگر بررسی می کنیم:
۱- تشخیص نوع صدا از طریق محدوه‌ی صوتی:
یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی نوع صدا، تعیین محدوده‌ی صوتی است. همان‌طور که در بالا ذکر شد هر نوع صدایی، محدوده‌ی صوتی خود را دارد. محدوده‌ی صوتی به تمام نت‌هایی گفته می‌شود که فرد می‌تواند با کیفیت مناسب و راحت اجرا کند.
برای انجام این کار می‌توانید از یک پیانو یا اپلیکیشن‌هایی که نت‌ها را به صورت صوتی پخش می‌کنند استفاده کنید. ابتدا تمرینات گرم کردن صدا را انجام دهید، سپس از نت‌های میانه شروع کنید (از حدود C3 تا C4) و به‌تدریج به طرف نت‌های بالاتر یا پایین‌تر حرکت کنید. برای هر نت، سعی کنید صدای خود را با وضوح، بدون فشار و به‌طور طبیعی اجرا کنید.
هرگاه نت‌ها برایتان دشوار شد و خارج از محدوده‌ی راحت صدای شما قرار گرفت، از آن نقطه به بعد از تلاش برای اجرا خودداری کنید. آن نت‌ها نشان‌دهنده‌ی محدوده‌ی انتهایی صدای شما در پایین یا بالا هستند که براساس آن می توانید نوع صدای خود را مشخص کنید.
لازم به ذکر است که محدوده‌ی صوتی خوانندگان به مرور زمان و با تمرین، گسترش می‌یابد و افراد می‌توانند نت‌های جدیدی را که قبلاً توانایی اجرای آن‌ها را نداشتند، به راحتی و بدون فشار اجرا کنند.
۲- گوش دادن به صدای خود هنگام خواندن:
یکی از روش‌های دیگر برای شناسایی نوع صدا، خواندن آهنگ‌های مختلف از سبک‌های مختلف و سپس ضبط صدا و گوش دادن به آن است. وقتی صدای خود را ضبط می‌کنید، آسان‌تر می‌توانید ویژگی‌های صوتی خود را شنیده و تشخیص دهید. صدای شما روشن و بلند است یا سنگین و عمیق؟ صدایتان هنگام اجرا در نت‌های بالا، باز و راحت به نظر می‌رسد یا نت‌های پایین؟ آهنگ‌های رمانتیک و کلاسیک بیشتر روی صدای شما می‌نشیند یا آهنگ‌های قدرتمند و دراماتیک؟
با دقت در ویژگی‌های صدای خود و پاسخ به سوالاتی از این دست، می‌توانید نوع صدای خود را راحت‌تر پیدا کنید. ضمناً برای تشخیص بهتر، می‌توانید صدای خوانندگان معروف در هر دسته از انواع صدا را چند بار گوش دهید تا با دانش و آگاهی بیشتری به بررسی صدای خود بپردازید.
۳- مشاوره با استاد آواز:
اگر هنوز مطمئن نیستید که نوع صدای شما چیست، مشاوره با یک استاد آواز می‌تواند بسیار مفید باشد. یک استاد با تجربه می‌تواند به شما در شناسایی دقیق محدوده و نوع صدا کمک کند و همچنین تکنیک‌ها و تمریناتی برای تقویت و بهبود محدوده‌ی صوتی‌تان پیشنهاد دهد.
آشنایی با انواع صداها در خوانندگی و تشخیص نوع صدای خود، گامی اساسی برای هر خواننده در ابتدای مسیر یادگیری موسیقی است. با آگاهی از ویژگی‌های صوتی خود و درک صحیح از محدودههای مختلف صدا، می‌توان به بهترین نحو از توانایی‌های صوتی بهره برد و در انتخاب سبک‌های مختلف موسیقی، عملکرد بهتری نشان داد. این شناخت نه‌تنها به انتخاب قطعات مناسب و اجرای درست‌تر کمک می‌کند بلکه از آسیب به تارهای صوتی نیز جلوگیری می‌کند. درک و تمرین بر اساس نوع صدا، می‌تواند خواننده را در مسیر موفقیت بیشتر هدایت کند.
اگر به دنبال یادگیری اصولی یا بهبود تکنیک‌های آواز و صداسازی هستید، دوره‌های آموزشی متنوع خنیاگر می‌تواند به شما کمک کند تا تکنیک‌های خوانندگی و کیفیت صدای خود را به سطوح بالاتری برسانید و به شکلی حرفه‌ای‌تر در این زمینه فعالیت کنید.