گیتار الکتریک یکی از متنوع‌ترین سازهای موسیقی مدرن است که در مدل‌های مختلفی تولید می‌شود. این گیتارها را می‌توان براساس ساختار بدنه، نوع پیکاپ، شکل ظاهری، تعداد سیم، طراحی دسته، نوع بریج و موارد دیگر دسته‌بندی کرد. هریک از این ویژگی‌ها روی صدای ساز، احساس نوازندگی و مناسب بودن آن برای سبک‌های مختلف تأثیر می‌گذارند.
در این مقاله رایج‌ترین دسته‌بندی‌ها را بررسی می‌کنیم تا درک بهتری از تفاوت‌های میان مدل‌های مختلف گیتار الکتریک داشته باشید. شناخت این دسته‌بندی‌ها نه‌تنها به شما کمک می‌کند که صدای مورد نظر خود را راحت‌تر پیدا کنید، بلکه باعث می‌شود هنگام انتخاب و خرید گیتار الکتریک، تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.
انواع گیتار الکتریک براساس ساختار بدنه:
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که گیتارهای الکتریک را از هم متمایز می‌کند، ساختار بدنهی آنهاست. این ویژگی تأثیر زیادی بر صدا، وزن ساز و حتی احساس نوازندگی دارد. گیتارهای الکتریک از نظر بدنه به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
۱- گیتار الکتریک توپُر (Solid Body)
رایج‌ترین نوع گیتار الکتریک، مدل‌های توپُر هستند که از یک تکه چوب یا چند لایه چوب فشرده ساخته می‌شوند. این نوع گیتارها تقریباً هیچ فضای خالی داخل بدنه ندارند، به همین دلیل رزونانس طبیعی کمی دارند و بیشتر به صدای تولید شده توسط پیکاپ‌ها وابسته‌اند. این ویژگی باعث می‌شود که این گیتارها برای سبک‌های پرقدرتی مثل راک و متال مناسب باشند.
ویژگی‌ها:
- صدای واضح، شفاف و با Sustain (کشش صدا) بالا
- مقاوم در برابر فیدبک
- مناسب برای استفاده با افکت‌های مختلف و دیستورشن (Distortion)
- وزن نسبتاً زیاد
۲- گیتار الکتریک نیمه توخالی (Semi-Hollow Body)
این نوع گیتار، ترکیبی از گیتارهای توپُر و توخالی است. بدنهی آن دارای یک محفظه‌ی توخالی در دو طرف و یک بلوک چوبی در مرکز است که باعث می‌شود بخشی از رزونانس طبیعی گیتارهای توخالی را داشته باشد، اما در عین حال کنترل بهتری روی فیدبک ارائه دهد.
این گیتارها صدای گرم‌تری نسبت به مدل‌های توپُر دارند و در سبک‌هایی مثل جَز، بلوز و ایندی‌راک محبوب هستند.
ویژگی‌ها:
- صدای گرم‌تر و طبیعی‌تر نسبت به گیتارهای توپُر
- فیدبک کمتر نسبت به گیتارهای توخالی
- وزن متعادل‌تر
۳- گیتار الکتریک توخالی (Hollow Body)
گیتارهای توخالی شباهت زیادی به گیتارهای آکوستیک دارند، زیرا بدنهی آن‌ها کاملاً توخالی است. این طراحی باعث می‌شود که صدای ساز دارای رزونانس طبیعی و گرمی بیشتری باشد. از طرف دیگر، این گیتارها مستعد فیدبک در حجم‌های صدای بالا هستند، به همین دلیل معمولاً در سبک‌هایی مثل جَز، بلوز و راک کلاسیک مورد استفاده قرار می‌گیرند که حجم صدای زیاد یا دیستورشن بالا در آن‌ها ضروری نیست.
ویژگی‌ها:
- صدای طبیعی و گرم با رزونانس بالا
- حساس به فیدبک در ولوم‌های بالا
- معمولاً دارای بدنهی بزرگ‌تر و وزن سبک‌تر نسبت به مدل‌های دیگر
انواع گیتار الکتریک براساس نوع پیکاپ:
پیکاپ (Pickup) یکی از مهم‌ترین اجزای گیتار الکتریک است که تأثیر زیادی بر صدای خروجی آن دارد. پیکاپ در واقع یک قطعه‌ی الکترومغناطیسی است که ارتعاش سیم‌ها را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند و سپس این سیگنال از طریق آمپلی‌فایر به صدا تبدیل می‌شود. بسته به طراحی و عملکرد پیکاپ، گیتارهای الکتریک صدای متفاوتی دارند. در این بخش دو نوع از رایج‌ترین پیکاپ‌ها را بررسی می‌کنیم:
۱- پیکاپ سینگل کویل (Single Coil)
پیکاپ‌های سینگل کویل از یک سیم‌پیچ و یک آهنربا تشکیل شده‌اند. این نوع پیکاپ‌ها صدایی شفاف، تیز و روشن تولید می‌کنند که برای سبک‌هایی مثل بلوز، کانتری و کلاسیک‌راک ایده‌آل است. با این حال، یکی از مشکلات سینگل کویل‌ها، نویز است که در برخی شرایط ممکن است آزاردهنده باشد، به‌خصوص در حجم‌های صدای بالا.
ویژگی‌ها:
- صدای شفاف، تیز و با وضوح بالا
- مناسب برای ریتم‌نوازی و ملودی‌های پُر‌جزئیات
- حساس به نویز و تداخل‌های الکترومغناطیسی
۲- پیکاپ هامباکر (Humbucker)
پیکاپ‌های هامباکر از دو سیم‌پیچ تشکیل شده‌اند که برعکس هم کار می‌کنند تا نویز را حذف کنند. همین ویژگی باعث شده تا نام «Humbucker» به معنای حذف‌کننده‌ی نویز روی آن گذاشته شود.
این نوع پیکاپ‌ها صدایی گرم، پُرحجم و قدرتمند تولید می‌کنند که برای سبک‌هایی مثل راک و متال مناسب است. برخلاف سینگل کویل‌ها، هامباکرها معمولاً صدای بالاتر و فشردگی بیشتری دارند.
ویژگی‌ها:
- صدای قوی، گرم و پُرحجم
- بدون نویز اضافی
- مناسب برای نواختن ریف‌های سنگین و پرقدرت
انواع گیتار الکتریک براساس شکل ظاهری:
شکل ظاهری گیتار الکتریک نه‌تنها روی زیبایی و ارگونومی آن تأثیر دارد، بلکه می‌تواند نوازندگی، احساس در دست گرفتن ساز و حتی صدای آن را تغییر دهد.
بسیاری از مدل‌های معروف گیتار الکتریک، با طراحی خاص خود شناخته می‌شوند و همین موضوع باعث شده که بعضی از فرم‌های بدنه به استانداردی در صنعت گیتار تبدیل شوند. در این بخش، رایج‌ترین شکل‌های بدنهی گیتار الکتریک را بررسی می‌کنیم:
۱- استرتوکستر (stratocaster)
گیتارهای الکترونیک استرتوکستر که معمولاً به اختصار «استرت» نامیده می‌شوند، یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین مدل‌های گیتار الکتریک در جهان هستند. این گیتارها برای اولین بار توسط فندر (Fender) طراحی شدند و بعدها توسط برندهای دیگر نیز تولید شدند. طراحی استرتوکستر شامل لبه‌های منحنی، بدنه‌ای راحت، دسته‌ای نازک و سه پیکاپ سینگل کویل است که صدایی روشن، شفاف و منعطف ارائه می‌دهد.
ویژگی‌ها:
- طراحی ارگونومیک و راحت
- مناسب برای طیف وسیعی از سبک‌ها از جمله بلوز، پاپ و راک
- معمولاً دارای سه پیکاپ سینگل کویل
۲- تلکستر (Telecaster)
تلکستر، یکی از اولین گیتارهای الکتریک تولید انبوه در جهان، با طراحی ساده و صدایی زنده و تیز است. این گیتار معمولاً دو پیکاپ سینگل کویل دارد که صدایی شفاف و تند ارائه می‌دهد. به همین دلیل گیتارهای الکترونیک تلکستر بیشتر برای سبک‌هایی مثل کانتری، بلوز و کلاسیک‌راک مناسب‌اند.
ویژگی‌ها:
- بدنهی تخت با طراحی کلاسیک
- صدای تیز و شفاف
- مناسب برای ریتم‌نوازی
۳- لس‌پاول (Les Paul)
گیتار لس‌پاول که توسط گیبسون (Gibson) طراحی شده، یکی از سنگین‌ترین و پُرقدرترین گیتارهای الکتریک است. این مدل معمولاً دارای بدنه‌ای توپُر، دو پیکاپ هامباکر و دسته‌ای ضخیم‌تر است که باعث می‌شود صدای آن گرم، حجیم و با Sustain بالا باشد. لس‌پاول برای سبک‌های راک، بلوز و هارد‌راک عالی است و در سبک‌های متال نیز استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها:
- صدای گرم، حجیم و بدون نویز
- بدنهی توپُر و ضخیم و وزن نسبتاً بالا
- معمولاً دارای دو پیکاپ هامباکر
۴- اس جی (SG)
مدل SG که مخفف Solid Guitar است نیز توسط گیبسون (Gibson) طراحی شده و به‌دلیل وزن کمتر، دسته‌ی نازک‌تر و دسترسی آسان‌تر به فرت‌های بالا، نسبت به لس‌پاول نوازندگی سریع‌تر و راحت‌تری دارد. گیتارهای SG بیشتر برای راک و متال مورد استفاده قرار می‌گیرند و به خاطر پیکاپ‌های هامباکر، صدایی غنی و قدرتمند ارائه می‌دهند.
ویژگی‌ها:
- صدای حجیم و پُرقدرت، مناسب برای دیستورشن‌های قوی
- سازگار با نوازندگی سریع
- راحتی بیشتر در اجراهای طولانی‌مدت
۵- فلایینگ وی (Flying V)
گیتارهای فلایینگ وی با طراحی زاویه‌دار و خاص خود، بیشتر در سبک‌های هارد‌راک و متال دیده می‌شوند. این گیتارها معمولاً دارای دو پیکاپ هامباکر هستند و طراحی منحصربه‌فردشان به نوازنده اجازه می‌دهد که به‌راحتی روی صحنه اجرا کند. با این حال، به‌دلیل طراحی نامتعارف، هنگام نشستن چندان راحت نیستند.
ویژگی‌ها:
- طراحی جذاب و خاص
- مناسب برای اجراهای زنده و نوازندگی ایستاده
- صدای قدرتمند و ایده‌آل برای متال و راک سنگین
انواع گیتار الکتریک براساس طراحی دسته:
طراحی دسته‌ی گیتار الکتریک تأثیر زیادی بر راحتی نوازنده، Sustain (مدت زمان ارتعاش سیم‌ها) و حتی نوع صدای تولید شده دارد. این طراحی بر اساس نحوه‌ی اتصال دسته به بدنهی گیتار الکتریک به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود:
۱- دسته‌ی پیچ شده (Bolt-On): در این مدل، دسته با پیچ به بدنه متصل شده و از متداول‌ترین روش‌های اتصال در گیتارهای الکتریک ارزان‌‌تر است. این نوع گیتارها وضوح نت و سرعت اجرای بالایی دارند، اما Sustain در آن‌ها نسبت به دو مدل دیگر کمتر است.
۲- دسته‌ی چسبیده (Set Neck): در این مدل، دسته به وسیله‌ی چسب به بدنه متصل می‌شود و معمولاً در گیتارهای لس‌پاول و SG مورد استفاده قرار می‌گیرد. این طراحی باعث Sustain بیشتر و انتقال بهتر ارتعاشات سیم‌ها می‌شود، اما تعمیر آن کمی دشوارتر است.
۳- دسته‌ی یکپارچه (Neck-Through): در این مدل دسته و بخش مرکزی بدنه از یک تکه چوب ساخته شده‌اند. این مدل طراحی، باعث Sustain فوق‌العاده و دسترسی راحت‌تر به فرت‌های بالا می‌شود و بیشتر در گیتارهای طراحی شده برای سبک متال به‌کار می‌رود.
انواع گیتار الکتریک براساس تعداد سیم:
گیتارهای الکتریک معمولاً ۶ سیم دارند، اما مدل‌‌هایی با ۷ یا ۸ سیم و گاهی بیشتر نیز وجود دارند که برای سبک‌های خاصی طراحی شده‌اند. اضافه شدن سیم‌های بیشتر معمولاً باعث افزایش محدوده‌ی صوتی و امکان اجرای نت‌های بم‌تر می‌شود.
گیتارهای ۷ و ۸ سیم با افزودن سیم‌های بم‌تر، امکان اجرای نت‌های پایین‌تر را فراهم می‌کنند و در سبک‌های به‌خصوصی مانند پراگرسیو متال به‌کار می‌روند. گیتارهای با سیم‌های بیشتر نیز بسیار نادرند و برای نوازندگانی مناسب‌اند که به دنبال صداهای سنگین‌تر و پیچیده‌تر هستند. با‌این‌حال، گیتارهای ۶ سیم همچنان رایج‌ترین و محبوب‌ترین گزینه برای بیشتر سبک‌های موسیقی محسوب می‌شوند.
آشنایی با گیتار الکتریک و انواع آن به نوازندگان کمک می‌کند تا مدل مناسبی را بر اساس نیازها و سبک موسیقی خود انتخاب کنند. همان‌طور که در این مقاله بررسی کردیم، ساختار بدنه، نوع پیکاپ، شکل ظاهری، طراحی دسته و تعداد سیم از مهم‌تریم معیارهای دسته‌بندی این ساز هستند. هرکدام از این ویژگی‌ها بر صدای گیتار، راحتی نوازندگی و قابلیت استفاده برای سبک‌های مختلف تأثیر می‌گذارند.
اگر قصد خرید و شروع نوازندگی گیتار الکتریک را دارید، بهتر است ابتدا با مدل‌های مختلف آشنا شوید و ویژگی‌های آن‌ها را بررسی کنید. برای مثال، بدنهی توپُر انتخابی مناسب برای سبک‌های راک و متال است، در‌حالی که بدنه‌های نیمه توخالی و توخالی صدای گرم‌تری دارند و در سبک‌هایی مثل بلور و جَز محبوب‌تر هستند.
در نهایت، هر نوازنده با داشتن آگاهی از مدل‌های گیتار الکتریک می‌تواند سازی را انتخاب کند که از نظر کیفیت صدا و راحتی، بهترین گزینه برای او باشد.