یکی از سازهای قدیمی و محبوب در دنیای موسیقی، گیتار است. این ساز در طول تاریخ، تکامل یافته و به انواع مختلفی تقسیم شده است؛ از جمله گیتارهای آکوستیک و گیتارهای الکتریک.
گیتار الکتریک، که یکی از پیشرفته‌ترین انواع گیتار است، به دلیل ویژگی های منحصر‌به‌فرد خود توانسته جایگاه ویژه‌ای در دنیای موسیقی پیدا کند. این ساز با استفاده از پیکاپ‌ها و مدارهای الکترونیک پیچیده، صدای متفاوتی تولید می‌کند و در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله راک، متال، بلوز و جَز کاربرد دارد.
گیتارهای الکتریک به دلیل ساختار پیچیده و حساس خود، نیازمند توجه و نگهداری دقیقی هستند؛ تا در طول زمان، عملکرد آن‌ها بهینه باقی بماند و عمر طولانی‌تری داشته باشند.
اگر شما هم یکی از هنرجویان یا نوازندگان این ساز جالب توجه هستید، باید با اصول نگهداری گیتار الکتریک آشنا باشید، تا از خرابی‌های احتمالی ساز جلوگیری کرده و کیفیت صدای آن را نیز حفظ کنید.
در این مقاله به بررسی نکات کلیدی مراقبت از گیتار الکتریک پرداخته و روش‌هایی را برای حفظ و نگهداری اصولی آن، ارائه می‌کنیم.
شرایط محیطی مناسب گیتار الکتریک:
این ساز به دلیل استفاده از چوب و اجزای الکترونیکی، به تغییرات دما و رطوبت حساس است و باید در محیط‌هایی با دمای ثابت و رطوبت کنترل‌شده نگهداری شود.
دمای مناسب برای نگهداری این ساز حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد است. دماهای خیلی بالا یا پایین می‌توانند باعث انقباض یا انبساط در چوب گیتار و آسیب به ساختار آن شوند.
رطوبت بیش از حد یا کم نیز می‌تواند بر وضعیت چوب گیتار تاثیر بگذارد. رطوبت زیاد، باعث تورم چوب و رطوبت کم باعث خشک شدن و ترک خوردن چوب می‌گردد. بهترین محدوده‌ی رطوبت برای نگهداری این ساز بین ۴۰ تا ۶۰ درصد می‌باشد.
برای محافظت از گیتار الکتریک در برابر این مشکلات، بهتر است آن را در مکانی ثابت و دور از منابع سرمایشی و گرمایشی قرار دهید و از کاور یا کیف‌های مناسب استفاده کنید.
تمیز کردن گیتار الکتریک:
تمیز کردن گیتار الکتریک یکی از موارد ضروری برای حفظ سلامت و عملکرد صحیح این ساز است. در ادامه به چند نکته برای تمیز کردن اصولی این ساز اشاره می‌کنیم:
- برای تمیز کردن بدنه‌ی گیتار از یک پارچه‌ی نرم، خشک و بدون پرز استفاده کنید. اگر بدنه‌ی گیتار کثیف بود، می‌توانید از محلول‌های مخصوص تمیز کننده‌ی گیتار استفاده کنید.
- سیمهای گیتار نیز به دلیل تماس مداوم با دست، به سرعت آلوده می‌شوند. بنابراین بعد از هر بار نواختن، سیم‌ها را با یک پارچه‌ی نرم، خشک و تمیز، پاک کنید.
- برای تمیز کردن فرتبُرد، از برس‌های نرم مخصوص گیتار استفاده کنید و خاک و چربی‌ها را از روی آن پاک کند.
- برای پاک‌سازی پیکاپ‌ها و دیگر اجزای الکترونیکی گیتار هم، می‌توانید از هوای فشرده یا برس نرم استفاده کنید. توجه داشته باشید که مواد شوینده و رطوبت‌زا برای تمیز کردن این قسمت‌ها مناسب نیستند، زیرا ممکن است به مدارهای الکترونیکی آسیب وارد کنند.
- اگر بعد از تمیز کردن متوجه شدید که گیتار نیاز به پولیش دارد (جهت از بین بردن خراش‌های سطحی و حفظ براقیت و درخشندگی ساز) می‌توانید از پولیش‌های مخصوص گیتار و یک پارچه‌ی نرم استفاده کنید. پولیش را به آرامی و با حرکات دایره‌ای روی بدنه‌ی گیتار بمالید و سپس اضافات آن را با پارچه‌ی تمیز، پاک کنید.
روغن‌کاری گیتار الکتریک:
روغن زدن گیتار الکتریک برای حفظ سلامت چوب و جلوگیری از خشک شدن یا ترک خوردن بخش‌های طبیعی آن ضروری است. آن قسمت‌هایی از گیتار که چوب طبیعی دارند و بدون پوشش (لاک یا پولیش) هستند، نیاز به روغن‌کاری دارند.
در بیشتر گیتارهای الکتریک، فرتبُرد، چوبی است و معمولاً بدون پوشش لاک یا پولیش ساخته می‌شود. ضمن اینکه در تماس مدام با انگشتان قرار دارد و مستعد خشک شدن است؛ به همین دلیل، باید به شکل دوره‌ای روغن‌کاری شود.
مراحل روغن‌کاری فرتبُرد:
- روغن مناسب را انتخاب کنید (از روغن‌های مخصوص چوب، مانند روغن لیمو استفاده کنید)
- سطح فرتبُرد را با پارچه‌ای نرم و خشک، از گرد و غبار پاک کنید
- مقدار کمی روغن روی پارچه‌ای نرم بریزید و با حرکات دایره‌ای ملایم روی سطح فرتبُرد بمالید.
- چند دقیقه صبر کنید تا روغن جذب شود، سپس هرگونه روغن اضافی را با پارچه‌ی خشک پاک کنید
فرتبُرد گیتار بسته به میزان استفاده و شرایط محیطی، به طور معمول هر ۳ تا ۶ ماه یکبار بهتر است روغن‌کاری شود.
تعویض سیم گیتار الکتریک:
سیمهای گیتار بعد از مدتی استفاده، نیاز به تعویض دارند تا کیفیت صدا حفظ شود و از آسیب به فرتبُرد و دیگر اجزای گیتار جلوگیری شود. استفاده از سیمهای قدیمی می‌تواند صدای گیتار را کدر کرده و نوازندگی را سخت‌تر کند.
معمولاً توصیه می‌شود که سیم‌ها را هر ۳ تا ۶ ماه یکبار تعویض کنید. البته این بستگی به میزان استفاده از گیتار دارد. اگر نوازنده‌ی حرفه‌ای هستید یا با گیتار زیاد تمرین می‌کنید، ممکن است در فواصل کوتاه‌تری، نیاز به تعویض سیم داشته باشید.
استفاده از کاور و کیف مخصوص گیتار الکتریک:
استفاده از کاور و کیس یکی از نکات مهم در نگهداری گیتار الکتریک است که می‌تواند به طول عمر و حفظ سلامت آن کمک کند.
این پوشش‌ها به جز محافظت از ساز در برابر ضربه، فشار و آسیب‌های فیزیکی، از رسیدن گرد و غبار، رطوبت و نور مستقیم خورشید به ساز نیز جلوگیری کرده و بهترین گزینه برای حمل و جا‌به‌جایی گیتار هستند.
بنابراین، بعد از هر بار تمرین یا تمیز‌کاری و نیز در مواقعی که قصد جا‌به‌جایی ساز را دارید آن را داخل کیس مخصوص‌اش بگذارید. به یاد داشته باشید که هارد کیس‌ها اگرچه قیمت بالاتری نسبت به سافت کیس‌ها دارند، اما از مقاومت و امنیت بالاتری برخوردارند.
چک و بررسی دوره‌ای ساز:
برای حفظ عملکرد بهینه‌ی گیتار الکتریک و جلوگیری از مشکلات احتمالی، چک و بررسی دوره‌ای گیتار توسط یک تکنسین متخصص ضروری است. برخی از اجزای گیتار مانند پیکاپ‌ها، سیستم الکترونیک، تنظیمات خرک، دسته و ارتفاع سیم‌ها ممکن است به مرور زمان دچار تغییر یا مشکلاتی شوند که نیاز به بررسی حرفه‌ای دارد.
بسته به میزان استفاده از گیتار و شرایط نگهداری، بهتر است هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار گیتار خود را به یک تکنسین معتبر نشان دهید تا از سلامت آن اطمینان حاصل کنید.
جدا از بررسی دوره‌ای، هرگاه احساس کردید صدای گیتار تغییر کرده است یا مشکلاتی مانند قطع و وصل شدن صدا یا صداهای اضافی (پارازیت) حین نوازندگی پیش آمد، گیتار را پیش یک تکنسین ببرید تا مشکل را رفع کند و از آسیب بیشتر به ساز جلوگیری شود.
نگهداری از تجهیزات جانبی گیتار الکتریک:
تجهیزات جانبی گیتار الکتریک مثل آمپلی‌فایر، کابل‌ها، افکت‌ها و پدال‌ها نقش مهمی در کیفیت صدای گیتار شما دارند؛ بنابراین باید اصول مراقبت و نگهداری در مورد آن‌ها نیز اجرا گردد.
- کابل‌ها: بعد از هر بار استفاده، کابل‌ها را به درستی جمع کنید و از خم کردن یا کشیدن بیش از حد آن‌ها خودداری کنید.
- آمپلی‌فایر: آمپلی‌فایر را در جایی خشک و خنک و دور از گرد و غبار نگهداری کنید. در هنگام استفاده نیز چک کنید که فن و دریچه‌های خنک کننده مسدود نباشد.
- پدال‌ها و افکت‌ها: این تجهیزات را نیز در جای خشک و خنک نگهداری کرده و باتری‌های آن‌ها را در زمان عدم استفاده جدا کنید تا از نشت آن‌ها جلوگیری شود. از فشار زیاد به دکمه‌ها و پدال‌ها نیز خودداری کنید.
سعی کنید برای این تجهیزات نیز از کیف و کیس مخصوص استفاده کنید تا از گرد و غبار و آسیب‌های فیزیکی در امان باشند.
مراقبت صحیح از گیتار الکتریک نه‌تنها به حفظ صدای شفاف و کیفیت ساز کمک می‌کند، بلکه عمر طولانی‌تر و عملکرد بهتری به آن می‌بخشد. با آگاهی از اصول کلی نگهداری سازها و رعایت نکاتی ساده مانند تمیز کردن منظم، روغن‌کاری فرتبُرد، تعویض به موقع سیم‌ها، استفاده از کاور گیتار و سایر مواردی که در این مقاله ذکر شد، می‌توانید گیتار خود را در بهترین وضعیت نگه دارید. با چک و بررسی دوره‌ای سازتان توسط متخصص نیز از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری می‌کنید.
اگر صاحب یکی از این سازهای ارزشمند هستید اما هنوز آموزش و یادگیری آن را شروع نکرده‌اید، می‌توانید با دوره‌های متنوع گیتار الکتریک خنیاگر (مبانی گیتار الکتریک، لید گیتار راک و گیتار بیس)، از آموزش‌های حرفه‌ای این ساز توسط اساتید برجسته، بهره‌مند شوید.