اولین و مهمترین قدم در مسیر نوازندگی انتخاب ساز است. لذت بردن از این مسیر و دلسرد نشدن از آن، تا حد زیادی بستگی به سازی دارد که شما را همراهی می‌کند. این ساز باید برای شما دوست‌داشتنی و کاربردی باشد و حداقل برای چندین سال کیفیتش را حفظ کند.
اما انتخاب و خرید ساز، دشواری‌ها و چالش‌های خودش را دارد. از یک سو مدل‌های گسترده و متنوع سازها که می‌تواند برای هنرجو گیج کننده باشد و از سوی دیگر تولید کننده‌ها و فروشنده‌های سودجو که بدون در نظر گرفتن ضرر دیگران، سازهای بی‌کیفیت و نامرغوب‌شان را به هنرجویان بی‌اطلاع غالب می‌کنند.
در این مقاله سعی داریم تا با برشمردن مهمترین نکات و ویژگی‌های ۳ ساز محبوب و پرفروش غربی در ایران یعنی گیتار، پیانو و ویولن اطلاعات مفیدی در مورد جزئیات آنها به شما بدهیم؛ تا با آگاهی و تشخیص بهتری برای انتخاب و خرید آنها اقدام کنید.
گیتار
قبل از هرگونه اقدام به خرید باید بدانید که گیتارها انواع مختلفی دارند. هرکدام از آنها برای یک استایل و سبک خاص طراحی شده‌اند. در ابتدای مسیر شما بایستی سبک نوازندگی‌تان را مشخص کنید تا در راستای همان سبک، دست به انتخاب و خرید گیتار بزنید.
گیتارها به صورت کلی به دو گروه آکوستیک و الکتریک تقسیم می‌شوند. هر کدام از آنها نیز دسته بندی‌های جداگانه‌ی خود را دارد؛ مثلاً گیتار آکوستیک به ۳ گروهِ آکوستیک با سیم نایلونی (کلاسیک)، آکوستیک با سیم فلزی و فلامنکو تقسیم می‌گردد. هر کدام از اینها نیز سبک‌های موسیقی خاص خود را می‌طلبند. مثلاً گیتار کلاسیک، مناسب سبک موسیقی کلاسیک، فولک و پاپ است و گیتار فلامنکو متناسب با سبک فلامنکوی اسپانیایی و موسیقی لاتین.
پس اول از همه ببینید سبک مورد علاقه‌ی شما چیست و با توجه به آن، مدل مناسب آن سبک را برگزینید. در کنار بررسی و تفحص در مورد سبک مورد علاقه، بودجه‌ی خود را نیز در نظر داشته باشید. در کل به صورت میانگین، قیمت گیتار الکتریک به دلیل نیاز به آمپلی فایر، بیشتر از گیتارهای آکوستیک است. در میان گیتارهای آکوستیک هم، گیتار کلاسیک از همه مقرون به صرفه‌تر است.
بعد از انتخاب نوع و مدل گیتار، نوبت به نکاتی می‌رسد که در زمان خرید گیتار باید به آنها توجه داشته باشید:
1- ظاهر گیتار: قبل از هر چیز با بررسی ظاهر گیتار اطمینان حاصل کنید که شکستگی، ترک‌خوردگی یا جداشدگی در قسمت‌هایی از گیتار که باید به هم متصل باشند وجود ندارد. به عنوان مثال صفحه‌ی صدا را از زوایای مختلف نگاه کنید تا از قسمت‌های جانبی جدا نشده باشد یا قسمت بریج (پل) کاملاً بر روی صفحه‌ی صدا چسبیده باشد.
2- صدا و کوک گیتار: اگر تازه کار هستید و به خوبی نمی‌توانید کیفیت و کوک صدای گیتار را تشخیص دهید یک متخصص یا نوازنده‌ی حرفه‌ای گیتار را همراه خود داشته باشید؛ تا گیتار انتخابی شما را کوک کند و چند آکورد با آن بنوازد. از این طریق او هم کیفیت صدای ساز را تست می‌کند، هم اگر ساز دوباره از کوک خارج شود متوجه‌ی آن می‌شود. گاهی ممکن است این از کوک خارج شدن، به خاطر نو بودن سیم‌ها اتفاق بیفتد اما گاهی هم به خاطر مشکل فنی در پیچ‌های گوشی ساز است که باید چک شوند.
3- بررسی نک گیتار (دسته‌ی گیتار): حتماً به دسته‌ی گیتار توجه کنید که در صاف‌ترین شکل ممکن باشد. هرگونه قوس و برآمدگی، نوازندگی را برای شما دشوارتر خواهد کرد، به خصوص اگر مبتدی باشید. ضمناً چک کنید که دستتان به راحتی روی دسته‌ی گیتار حرکت کند. دست باید بتواند به راحتی بین فرِت‌ها جابه‌جا شود و احساس تیزی و برآمدگی در فرِت‌ها نداشته باشد. (فرت، مفتول‌های فلزی روی صفحه‌ی گیتار است که محل دقیق نت‌ها نشان می‌دهد)
4- اکشن گیتار: فاصله‌ی سیم‌های گیتار تا صفحه‌ی انگشت‌گذاری را اصطلاحاً اکشن گیتار می‌نامند. اگر اکشن گیتار خیلی کم باشد باعث صدای وز وز در سیم‌ها می‌گردد و اگر خیلی زیاد باشد نوازندگی ساز را دشوار می‌کند. اکشن گیتار در قسمت بالایی باید کمتر از ۴ میلی‌متر و در قسمت فرت دوازدهم نباید بیشتر از ۵ میلی‌متر باشد.
5- چک کردن قسمت‌های الکتریکی گیتار: اگر انتخاب شما یک گیتار الکتریک است حتماً قبل از نهایی کردن خرید، آن را به یک آمپلی فایر متصل کنید و با تغییر دادن تمامی سوییچ‌ها و ناب‌ها اطمینان حاصل کنید که مدار آن کثیف نشده نباشد و از نظر الکتریکی سالم باشد.
6- انتخاب سایز مناسب: گیتارها در چهار سایز ۱/۴، ۲/۴، ۳/۴ و فول‌سایز تولید می‌شوند. معمولاً به صورت عادی افراد بالای ۱۱ سال می‌توانند از گیتار فول‌سایز استفاده کنند. اما اگر می‌خواهید برای کودکتان ساز بخرید یا خودتان به عنوان مصرف‌کننده‌ی ساز جثه‌ی ریزی دارید با دادن مشخصات به فروشنده و امتحان کردن سایزهای دیگر گیتار، می‌توانید سایز مناسب را بیابید.
7- توجه به برند گیتار: اگر گیتار خود را از بین مارک‌های معتبر و شناخته شده انتخاب کنید علاوه بر داشتن گارانتی مناسب، کمتر هم در آینده با سازتان به مشکل برمی‌خورید. مدل‌های مختلفی از برندهای فندر، گیبسون، یاماها، الحمبرا و کورت در ایران رایج‌اند که علاوه بر کیفیت بالا، از قیمت مناسبی هم برخوردار هستند.
سوال: آیا خرید گیتار دست دوم منطقی است؟ اگر گیتار دست دوم مورد نظر شما از متریال و چوب مرغوبی ساخته شده باشد بله منطقی است. چون صدای چوب با کیفیت، به مرور زمان بهتر می‌شود و علاوه بر آن گیتار دست دوم قیمت مناسبتر و به صرفه‌تری هم دارد.
البته گیتار نو و آکبند هم مزایای خود را دارد: گارانتی، استفاده از تکنولوژی‌های جدید در ساخت آن، ظاهر سالم و تمیز و حس خوبی که یک ساز نو به شما می‌دهد.
پیانو
پیانوها به دو گروه آکوستیک و دیجیتال تقسیم می‌شوند. اگر قصد شما خرید پیانویی مقرون به صرفه، سبک‌تر، کم حجم‌تر و با هزینه‌ی نگهداری کمتر است پیانوی دیجیتال مناسب شماست. در هنگام خرید این نوع از پیانو نکاتی که باید در نظر بگیرید بدین قرار است:
1- بررسی کلاویه‌ها: پیانوی دیجیتالی که قصد خرید آن را دارید باید ۸۸ کلاویه‌‌ی سنگین داشته باشد. منظور از سنگین آن است که در هنگام فشار دادن آن با یک مقاومت جزئی مواجه شوید. کلاویه‌‌ی سنگین، هم از سُر خوردن انگشتان شما جلوگیری می‌کند، هم از خستگی دستانتان در هنگام نوازندگی. ضمناً از نظر حساسیت لمسی هم کلاویه‌ها را چک کنید. یعنی بررسی کنید که خروج صدا از پیانو با چه میزان فشار بر یک کلاویه اتفاق می‌افتد؟
2- بررسی و سنجش کیفیت صدا: از مهمترین نکات در انتخاب ساز، سنجش کیفیت صدای آن است. صدای این پیانو برای شما گرم و دلنشین است؟ اگر مطمئن نیستید بهتر است با کسی که در زمینه‌ی نواختن پیانو با تجربه است بخواهید که شما را همراهی کند و در تست و بررسی ساز انتخابی‌تان به شما کمک کند.
3- بررسی پُلی فونی: پلی فونی یا چند صدایی در واقع بیشترین تعداد نت‌هایی است که در کیبورد می‌توانند همزمان به صدا درآیند. پیانوها از لحاظ پلی فونی چهار گروه هستند: ۳۲، ۶۴، ۱۲۸ و ۲۵۶. پیانوی با پلی فونی ۶۴ یعنی این پیانو همزمان ۶۴ صدای مختلف ایجاد می‌کند. بدیهی است که هرچه پلی فونی بالاتر باشد کیفیت صدای پیانو هم بالاتر است. اگر قصد شما تبدیل شدن به یک پیانیست حرفه‌ای است و از نظر پرداخت هزینه هم محدودیت ندارید پیانو با پلی فونی ۱۲۸ یا ۲۵۶ تهیه کنید. در غیر این صورت پیانو با پلی فونی ۳۲ و ۶۴ هم جوابگوی نیازهای شما خواهد بود.
4- بررسی مارک دستگاه: به هیچ وجه پیانوی خود را از بین مارک‌های متفرقه و چینی انتخاب نکنید! چون چه از نظر متریال و کیفیت ساخت و چه از نظر کیفیت صدا و کلاویه‌ها، بسیار ضعیف هستند و عمر کوتاهی دارند. اگر می‌خواهید پول خود را دور نریزید حتماً از بین برندهای معتبری چون یاماها، رولند و کاسیو دست به انتخاب بزنید که هم سابقه‌ی طولانی‌ای دارند، هم محصولاتی با کیفیت بالا تولید می‌کنند.
5- بررسی قابلیت‌ها و ویژگی‌های بیشتر: پیانوهای دیجیتالی که به جز ویژگی‌های اصلی، قابلیت‌های دیگری هم دارند برای شما مفیدترند. ویژگی‌هایی مثل مترونوم داخلی، داشتن پورت USB و بلوتوث برای اتصال به کامپیوتر و گوشی همراه، قابلیت MIDI یا پشتیبانی از مموری کارت، قابلیت ضبط صدا، داشتن صداهای پیش‌فرض و افکت و موارد دیگر. چنین قابلیت‌هایی می‌توانند مسیر نوازندگی را برای شما هموارتر و سریع‌تر کنند.
اما در مورد پیانوهای آکوستیک؛ اگر مقوله‌ی قیمت در انتخاب شما تاثیری ندارد، فضای کافی در منزل برای نگهداری یک ساز بزرگ در اختیار دارید و علاوه بر اینها دوست دارید که پیانو را در حرفه‌ای ترین شکل ممکن تجربه کنید؛ پیانوهای آکوستیک گزینه‌ی مناسب‌تری هستند. این پیانوها علاوه بر صدای فوق‌العاده و وصف‌ناپذیرشان، از دوام و استحکام بیشتری هم برخوردارند. قبل از اقدام به خرید این ساز با ارزش و گران‌قیمت، نکاتی هست که باید نسبت به آنها آگاه باشید:
1- همراه بردن تکنسین پیانو: همان‌طور که در بالا اشاره شد داشتن یک پیانوی آکوستیک برابر با هزینه کردن مبلغ بالایی است. بنابراین عقلانی‌تر آن است که هر چقدر هم که از اینترنت اطلاعات راجع به یک پیانوی با کیفیت کسب کرده باشید، باز هم یک متخصص پیانو را همراه خود ببرید تا ساز انتخابی شما را به دقت بررسی و عیب یابی کند.
2- بررسی صدای پیانو: علاوه بر آنکه شما باید به کیفیت و دلنشین بودن صدای خروجی پیانو دقت داشته باشید، لازم است بدانید که هر پیانوی آکوستیک زنگ مخصوص خودش را نیز دارد. برخی صدای شفاف‌تری دارند و برخی صدایی ملوتر. بسته به سلیقه‌ی خود می‌توانید دست به انتخاب بزنید.
3- بررسی کلاویه‌ها و پدال‌ها: قبل از خرید مطمئن شوید که هیچ‌گونه شکستگی، ترک یا خمیدگی در کلاویه‌ها وجود ندارد. ضمن اینکه باید مطمئن شوید که کلاویه‌ها به اندازه‌ی کافی سنگین هستند و مقاومت مناسبی در برابر فشار دارند. این سنگینی و مقاومت به جز کلاویه‌ها، باید در پدال‌ها هم وجود داشته باشد.
4- بررسی زیر پیانو: حتماً قبل از اقدام به خرید، زیر پیانوی آکوستیک خود را چک کنید که مطمئن شوید چوب‌های زیر پیانو فرسودگی، آسیب یا کپک نداشته باشند.
5- بررسی داخل پیانو: از فروشنده بخواهید داخل پیانو را نیز به شما نشان دهد. سیم‌ها، چکش‌ها و دمپرها را از داخل پیانو می‌توانید بررسی کنید. سیم‌ها باید از مواد خوب و مرغوبی ساخته شده باشند.چوب چکش‌ها باید در وضعیت مناسبی بوده و فرسوده نشده باشند. دمپرها نیز باید با فشار پدال‌ها تکان بخورند. (دمپرها پدهای نمدی کوچکی هستند که روی سیم‌های فلزی داخل پیانو قرار می‌گیرند)
6-بررسی مارک و گارانتی: در هنگام خرید پیانوی آکوستیک دقت داشته باشید که بهترین و امن‌ترین گزینه‌ها برای شما پیانوهای با برند معتبر است؛ مثل یاماها، بالدوین، کاوایی و بوزندورفر. ضمناً در جریان باشید که پیانوهای آکوستیک حداقل بایستی ۵ سال گارانتی معتبر داشته باشند. اگر فروشنده به هر بهانه‌ای از ارائه‌ی گارانتی خودداری کرد، دست نگه دارید و به نمایندگی یا فروشگاه معتبرتری مراجعه کنید.
سوال: آیا خرید پیانوی دست دوم منطقی است؟ با توجه به قیمت کمتر سازهای دست دوم، این کار به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر است. اما مراقب باشید که در هنگام خرید پیانوی دست دوم، به خصوص پیانوهای آکوستیک، یک تکنسین پیانو همراهتان باشد تا تک‌تک بخش‌های پیانو را بررسی و سلامت آن را تایید کند؛ سپس اقدام به خرید کنید.
ویولن
سومین ساز غربی پرطرفدار در ایران ویولن است. سازی که آنقدر در ایران محبوب شد که یک سبک نوازندگی جدید برای آن ابداع گردید: ویولن ایرانی. در رابطه با خرید ساز ویولن، نکات زیادی وجود دارد که باید به آنها توجه داشته باشید:
1- صدای ویولن: سعی کنید در زمان خرید این ساز، ویولن‌های متفاوتی را امتحان کنید تا ببینید صدای کدامیک بیشتر به دلتان می‌نشیند. اگر خودتان هنوز توانایی نواختن ندارید، می‌توانید یک نوازنده‌ی ویولن را همراه خود ببرید تا چند مدل مختلف ویولن را برای شما بنوازد و شما از بین آنها دست به انتخاب بزنید. علاوه بر آن همراهتان می‌تواند صدای ساز را هم تحلیل کند و کیفیت آن را بسنجد.
2- ظاهر ویولن: گذشته از اینکه ساز از نظر زیبایی باید نظر شما را جلب کند، از نظر سلامت نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. بدنه و چوب ساز را چک کنید تا ترک و شکستگی‌ای در آن وجود نداشته باشد. اگر رنگ ساز تیره بود باید وقت و دقت بیشتری برای بررسی آن بگذارید؛ چون ممکن است بدنه‌ی ساز ترک‌های کوچکی داشته باشد که به خاطر رنگ تیره به خوبی قابل رؤیت نباشند. علاوه بر آن، به حکاکی حفره‌ی صدای ویولن هم توجه کنید که تا حد امکان دقیق، تمیز و متقارن کار شده باشد.
3- پل (خرک) ویولن: پل یا خرک قطعه‌ای است روی صفحه‌ی صدا که سیم‌های ساز را بالا نگه می‌دارد. دقت کنید که این قطعه کاملاً عمود بر ساز و قسمت بالای آن منحنی شکل باشد. در صورتی که بالای خرک صاف باشد ممکن است در نواختن نت‌های تک به مشکل بربخورید.
4- فینگر بُرد (صفحه‌ی انگشت‌گذاری): هنگام خرید دقت کنید که صفحه‌ی انگشت‌گذاری کاملاً صاف باشد؛ چون هرگونه برآمدگی و برجستگی علاوه بر دشوار کردن نوازندگی، باعث ایجاد صداهای اضافه و وزوز در هنگام نواختن هم می‌شود.
5- گوشی ویولن: گوشی قطعه‌ای از ساز است که یک انتهای سیم ساز به آن وصل می‌شود و با کمک آن می‌توان سیم را کوک کرد. در هنگام خرید ویولن چک کنید که چرخش گوشی‌ها نه زیاد شل باشد و نه سفت. اگر احساس کردید که از حالت استاندارد خارج است از فروشنده بخواهید آن را برای شما تعویض کند.
6- جنس چوب ویولن: یکی از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت صدای ویولن، جنس چوب به کار رفته در آن است. از فروشنده در مورد جنس چوب ساز سوال کنید. مرغوب‌ترین چوب‌ها برای استفاده در ویولن کاج، آبنوس و افرا هستند. در ضمن چوب هرچه کهنه‌تر باشد مقاوم‌تر و باکیفیت‌تر عمل می‌کند.
7- سایز ویولن: ویولن‌ها در چهار اندازه تولید می‌شوند: ۱/۴، ۱/۲، ۳/۴ و ۴/۴. به عنوان یک قانون کلی اگر نوجوان یا بزرگسال باشید می‌توانید از بزرگ‌ترین سایز آن استفاده کنید. اما اگر برای کودکتان قصد خرید دارید با دادن اندازه‌ی طول بازوی او به فروشنده، سایز کوچکتر مناسبش را به شما خواهد گفت.
8- آرشه‌ی ویولن: علاوه بر خود ویولن، آرشه‌ی آن هم باید بررسی شود. چک کنید که آرشه در دستان شما راحت باشد. وزنش برای شما مناسب باشد (متوسط وزن آرشه چیزی حدود ۶۰ گرم است). نه باید خیلی نرم و انعطاف پذیر باشد و نه خیلی سفت. آرشه هایی که خیلی نرم هستند هم وضوح صدای کمی دارند و هم بیان و تکنیک را به درستی نشان نمی‌دهند. جنس و متریال به کار رفته در آن را هم از فروشنده سوال کنید. بهترین جنس چوب برای آرشه، پرنامبوکو (چوب برزیل) است و بهترین جنس برای موی آرشه، موی اسب. البته به تازگی برای کاهش قیمت آرشه آنها را از مواد مصنوعی هم تهیه می‌کنند مثل فیبرکربن یا فایبرگلاس. اگر محدودیت مالی دارید و قیمت برای شما مهم است، فیبرکربن از فایبرگلاس بهتر است.
9- برند ویولن: برخلاف گیتار و پیانو، برای خرید ویولن لازم نیست چندان در مورد مارک و برند حساسیت به خرج دهید. احتمال زیادی وجود دارد که شما ویولنی با کیفیت خوب و قیمت مناسب پیدا کنید که برند هم نباشد. اما اگر می‌خواهید با خیال راحت‌تری خرید کنید و دستتان هم برای هزینه کردن باز است برندهای یاماها، استنتور، کاسینی و سیسیلیو از جمله شرکت‌های سازنده‌ی خوب و معتبر هستند.
سوال: آیا خرید ویولن دست دوم منطقی است؟ اگر ویولنی از چوب مرغوب و مواد با کیفیت ساخته شده باشد، هرچه از عمرش بگذرد صدایش بهتر و با کیفیت‌تر می‌شود. به همین دلیل ویولن‌های دست دوم معمولاً گران‌تر یا دستکم هم‌قیمت ویولن‌های نو و آکبند در بازار هستند. پس اینجا مساله‌ی صرفه‌ی اقتصادی مطرح نیست. تنها در صورتی خرید ویولن دست دوم ارزش دارد که یک متخصص یا تکنسین ویولن، جنس و کیفیت چوب آن را تایید کند و علاوه بر آن با بررسی همه‌ی جزئیات ساز از نظر صحت و سلامت آن، به شما اطمینان خاطر بدهد. در غیر این صورت بهتر است ریسک نکنید و یک ویولن نو، از یک فروشگاه معتبر با تضمین خرید، تهیه فرمایید.
راهنمای خرید سه ساز پرفروش غربی در ایران را با هم مرور کردیم. امیدواریم اطلاعات ارائه شده در این مقاله برای شما مفید و کاربردی بوده باشد. اما آخرین نکته قبل از به پایان رساندن مقاله: سازی که در نهایت می‌خرید، راه ارتباطی شما با دنیای موسیقی خواهد بود. پس اگر همراهی برای انتخاب ساز با خود برده‌اید، علاوه بر نظرات او، احساس خودتان به آن ساز را هم در نظر بگیرید. اگر هم نظر متخصص همراهتان به ساز مثبت بود و هم احساس خودتان به آن، آن وقت اقدام به خرید کنید. بدین ترتیب خریدی مطمئن و با رضایت کامل را تجربه خواهید کرد.