اهمیت جنس و رنگ صدا در خوانندگی بسیار حائز اهمیت است. خواننده شدن تنها با داشتن استعداد و نبوغ ذاتی اتفاق نمی‌افتد، بلکه می‌بایست شخص راز و رمزهای بسیاری را درباره‌ی اجزای رنگ و تن صدای خویش بیاموزد، تا بتواند زیبایی و کمال توانمندی ذاتی‌اش را به نمایش بگذارد.
گوش سپردن به آواز، از علاقه‌مندی‌های مشترک بسیاری از مردم این سرزمین است؛ اما اگر خواننده، علی‌رغم تبحر بالا، رنگ و جنس صدای دلنشینی نداشته باشد، مطمئناً نمی‌تواند خیل عظیم عاشقان این هنر همیشه جاویدان را راضی نگه دارد.
هدف ما از این مقاله، ارائه‌ی نگاهی ژرف‌تر به مفهوم جنس و رنگ صدا و همچنین بیان راهکارهایی مؤثر جهت ارتقاء کیفیت صوتی و بهره‌گیری بهتر از توانمندی‌های صوتی فرد است.
منظور از جنس و رنگ صدا در خوانندگی چیست؟
در واقع اصطلاح تن یا رنگ و جنس صدا (در این مقاله اکثراً تن، رنگ و جنس صدا مترادف و جایگزین هم شده‌اند)، معرف مؤلفه‌هایی همچون زیر و بمی، قدرت و کیفیت است؛ به همین جهت است که می‌توان شاهد تنوع بالایی از صدا بود.
خوشبختانه عملکرد آوایی، همیشه محدود به رنگ خاصی از صدا نمی‌شود؛ بلکه می‌توان با کمک اساتید و پیشکسوتان ارزنده‌ی موسیقی و به پشتوانه‌ی علم و تجربه‌ی شخصی آن‌ها، شاهد پرورش رنگ و قدرت صدای خود نیز بود.
بنابراین کاملاً امکان‌پذیر است که در برهه‌‌های مختلفی از زمان، فرد شاهد توصیفات مختلفی از صدایش باشد مانند خالص، لطیف، شفاف، زنگ‌دار، ملایم یا خشن.
بهترین نوع صدا برای خوانندگی
علایق و سلایق مختلفی برای انتخاب بهترین نوع صدا وجود دارند، بنابراین این عنوان را به شکل ثابت برای تمامی افراد به کار نمی‌برند؛ اما ویژگی‌هایی بیانگر حالت ایده‌آل هستند که از جمله می‌توان به صدای خوش‌رنگ و جذاب اشاره کرد که در اثر تکنیک‌های صداسازی به وجود آمده است.
به یاد داشته باشید که چنین ویژگی‌هایی یک شبه به دست نمی‌آیند، بلکه نیاز است قدرت صدای خویش را کنترل و تنظیم نمود تا به حالتی پایدار برسد. بی‌جهت نیست که اساتید صداسازی تاکید بر رجیسترهای متعادل و تکنیک نفس‌گیری کارآمد دارند.
از دیگر مواردی که به تسهیل و اصلاح مشکلات خوانندگی کمک می‌کند، کسب علم و دانش جهت شناخت منبع رزونانس است، که نتیجه‌ی آن را می‌توان در تسلط بر حنجره و فشرده‌سازی کافی بر تارهای صوتی دید.
جنس و رنگ صدا چه ارتباطی با رزونانس صدا دارند؟
شاید شما نیز اصطلاحاتی مانند گرم، زنگ‌دار، روشن یا تیره را برای درک بهتر رنگ و تن صدا شنیده باشید. این کلمات در واقع بیانگر تفاوت بین یک صدا با دیگر اصوات هستند و برای تمایز سازها نیز به کار می‌روند. به‌عنوان مثال در توصیف مشخصات پیانو از عنوان تن گرم استفاده می‌کنند، یا برای ویولون از تن روشن.
بی جهت نیست که پیشکسوتان عرصه‌ی موسیقی همواره تاکید دارند تن صدا و رنگ صدا می‌تواند معرف شخصیت هنری فرد باشد. تن صدا وابسته به احساسات و حال و هوای شخص خواننده نیز هست. در این پروسه، رزونانس است که تن صدا را می سازد. حال دیگر، نقش رزونانس بر خلق تن صدا، بهتر مشخص می‌شود.
نحوهی تأثیرگذاری رزونانس صدا بر رنگ صدا
رزونانس صدا در واقع بیانگر ارتعاشاتی است که از طریق اعضایی همچون دهان، بینی و گلوی شخص تولید شده و تن صدای هر شخص را می‌سازد. هنرجویان مبتدی برای خلق یک صدای خاص، نیاز است که بر ارکان تأثیرگذار در ساخت آن صدا، متمرکز شوند.
شاید چنین اتفاقی دور از ذهن به نظر برسد، اما استمرار و تمرین می‌تواند پیشرفت قابل ملاحظه‌ای را ممکن سازد. به‌عنوان مثال هنرجو می‌تواند با تمرین و ممارست در زمینه‌ی کنترل تنفس و استفاده از اشکال مختلف آن، رهایی ماهیچه‌های مختلف را در هنگام آواز رقم زده و رنگ صدای خود را بهبود بخشد.
نحوهی دستیابی به صدای خوب و غنی
داشتن صدای خوب و غنی، نیاز بسیاری از هنرجویان خوانندگی است. در ادامه بعضی نکاتی که به کمک آن‌ها می‌توان به چنین دستاوردی رسید را برمی‌شمریم:
- از تارهای صوتی برای خلق تن صدای واضح و شفاف بهره بگیرید.
- توجه داشته باشید که متعادل و پایدار کردن رزونانس صدا در بخش‌هایی همچون گلو، سر و دهان ممکن می‌شود.
- از تلفیق جذابی از تمرین‌های صداسازی استفاده کنید که می‌تواند منجر به تعادل در تن صدا گردد.
- برای درک کیفیت خوانندگی می‌توانید به چالش‌هایی همچون حرکت بالا و پایین حنجره دقت کنید؛ همچنین بد نیست که وابستگی کیفیت تن صدا به تعادل حفراتی همچون سر، دهان و گلو را نیز بدانید.
- بهتر است در آواز خواندن، خود را تنها محدود به یک رنگ صدا نکرده و تنوع مختلفی را امتحان کنید. انجام تمرین‌های متناسب می‌تواند به غنی‌تر کردن صدا و اعتدال نیز بینجامد، بنابراین تمرکز بر ارتعاشات و حس هر نت را فراموش نکنید.
تمرین‌های تأثیرگذار بر کنترل و تعادل رنگ صدا در خوانندگی
پیشکسوتان هنر خوانندگی همواره به هنرجویان توصیه می‌کنند وضعیت خود را به شکل استاندارد حفظ کرده و پیوسته صاف بایستند.
علاوه بر آن، نیاز است که فضای ریه‌ها با تنفسی عمیق از هوا پر شود، سپس همزمان با بیرون قرار دادن دنده‌ها، دیافراگم (شکم) به سمت داخل کشیده شود. چنین وضعیتی برای خروج آهسته‌ی هوا نیاز است.
به یاد داشته باشید رها بودن حنجره و گلو نیز، کمک می‌کند نغمه‌های دلنشین به درستی خلق شوند و کنترل تنفس نیز ممکن گردد.
معمولاً خواندن در محدوده‌ی بین ۱۵ تا ۲۰ نت، محبوب بسیاری از خوانندگان است؛ اما نت سل سوم برای آوازخوان‌های سوپرانو و متزوسوپرانو، دو سوم برای خوانندگان آلتو و تنور، نت لای سوم برای باریتون‌ها و فای سوم برای باس‌ها انتخاب می‌شود.
تمرین مختص پرورش تن صدا
تمرینات زیادی برای پرورش تن صدای خواننده وجود دارند. مشهورترین آن تمرینی است که با کمک سازهای محبوبی همچون پیانو و کیبورد صورت می‌گیرد. با انجام تمرین مذکور، می‌توان علاوه بر کسب اطلاعات درباره‌ی محدوده‌ی صدا، به تقویت دیافراگم و گسترش ظرفیت شش‌ها نیز کمک کرد.
برای این‌کار معمولاً از نت دوی میانی پیانو استفاده می‌شود؛ هنرجو نت به نت اجرای خویش را پایین می‌برد تا زمانی که توان اجرای پایین‌ترین نت را داشته باشد. سپس این کار را در جهت عکس برای یافتن بالاترین نت هم انجام می‌دهد.
ایجاد رنگ بهتر صدا در نت‌های بالا
اگر قصد دارید هنرنمایی فاخری در اجرای نت‌های بالا به نمایش بگذارید، می‌توانید از دیافراگم خود بهره بگیرید تا شاهد افزایش هوای در حنجره باشید. البته انجام آن به این راحتی نیست، نیاز است مرتباً گلو را باز کنید به گونه‌ای که در آخر شاهد ارتعاش صدا در سینه بوده و عملکرد درخشانی در اجرای نت‌های بالا ارائه دهید.
اگر دچار مشکل هوادار بودن صدا هستید، تکنیک هایی که متمرکز بر ایجاد مصوت‌های باز و پرورش تنفس عمیق هستند را امتحان کنید تا شاهد ایده‌آل‌ترین حالت تن صدا نیز باشید.
کاربرد تکنیک‌های صداسازی در جهت بهبود صدا
در این مقاله مجال پرداختن به تکنیک‌های صداسازی و تمارین مربوط به آن وجود ندارد، اما خوب است بدانید که بخش بزرگی از تمرینات و تکنیک‌های متعدد آن، به بهبود تن و کیفیت صدای فرد منجر می‌شود.
یکی از این تکنیک‌ها، آشنایی با صدای سر (هد ویوس) و صدای سینه (چست ویوس) و کسب مهارت در آن‌ها است. زمانی می‌توان لقب خواننده‌ی حرفه‌ای را برای یک فرد به کار برد که بتواند از صدای سر و سینه‌ی خود به‌درستی استفاده کند. رعایت تناسب در ترکیب صدای سر و سینه، نمایش بهترین تن صدا را رقم خواهد زد.
یکی دیگر از تکنیک‌های مفید، استفاده از صدای میکس برای پرورش توانمندی خوانندگی است. یک خواننده هنگامی می‌تواند شاهد قدرت صدای خویش باشد که از توانمندی رزوناتورها به خوبی استفاده کند. اگر شما نیز مایلید به چنین مهارتی دست یابید، می‌توانید از تمرین‌های ساده و در دسترس، جهت درک قدرت رزونانس بهره بگیرید.
دستیابی به بهبود رنگ صدا چگونه ممکن است؟
داشتن صدای قدرتمند و مهارت در گونه‌های خوانندگی امری چالش برانگیز است که نیاز به آموزش اصولی و تمرین‌های منظم دارد. قبل از هر چیزی نیاز است فرایند تولید صدا را دانست تا برای تولید رنگ خاص آن با چالش مواجه نشد.
همان‌گونه که اشاره شد، رزونانس در واقع شامل مراحلی است از زمانی که هوا در حال عبور از بین تارهای صوتی شخص بوده و منجر به ساخت تن یا زیر و بم صدا می شود. نتیجه‌ی آن را می‌توان به شکل امواجی صوتی شاهد بود که در اثر حضور در فضای حلق، بینی و دهان دچار تشدید می‌شوند.
بنابراین افرادی که مایل به فتح قله‌ی آواز هستند، نیاز است شناخت دقیقی نسبت به تولید حرکت و شنیدن صدا داشته باشند و چالش‌های مسیر را با کمک تمرین‌های صداسازی کمرنگ کنند.