پیانو یکی از ارزشمندترین سازهای موسیقی است که برای حفظ دوام و کیفیتش به مراقبت و توجه ویژه‌ای نیاز دارد. چه یک پیانوی آکوستیک کلاسیک داشته باشید و چه یک پیانوی دیجیتال مدرن، هرکدام اصول نگهداری مخصوص به خود را دارند.
اگر می‌خواهید پیانوی شما عمر طولانی‌تری داشته باشد و کیفیت صدای خود را حفظ کند، آشنایی با اصول نگهداری از پیانو امری ضروری است. در این مقاله، به تفکیک، به بررسی نکات مهم در مراقبت از پیانوهای آکوستیک و دیجیتال می‌پردازیم تا بتوانید بهترین شرایط را برای ساز خود فراهم کنید.
نگهداری از پیانوهای آکوستیک
پیانوهای آکوستیک به دلیل ساختمان پیچیده و استفاده از مواد طبیعی مانند چوب و سیم‌های فلزی در ساختار آن، نیازمند مراقبت‌های خاصی هستند.
۱- کنترل شرایط محیطی پیانو: پیانوی آکوستیک به دلیل جنس مواد به کار رفته در آن، به رطوبت و دما حساس است. دما و رطوبت نامناسب می‌تواند باعث تغییر شکل چوب، ترک خوردن صفحه‌ی صدا و زنگ‌زدگی سیم‌ها شود.
بهترین سطح رطوبت برای پیانو حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد است. برای کنترل سطح رطوبت می‌توانید از دستگاه‌های رطوبت سنج، رطوبت گیر و بخور استفاده کنید.
بهترین محل نگهداری پیانو، مکانی دور از منابع گرمایشی و سرمایشی (مانند بخاری، کولر یا نور مستقیم خورشید)، درها، پنجره‌ها و دیوارهای خارجی است؛ تا از این طریق، ساز از تغییرات ناگهانی دما و رطوبت در امان باشد.
۲- درست تمیز کردن پیانو: برای تمیز کردن کلیدها و بدنه‌ی پیانو از یک پارچه‌ی نرم، بدن پرز و خشک استفاده کنید. اگر نیاز به پاک‌کننده بود، مقدار بسیار کمی محلول آب و صابون ملایم به کار ببرید و بلافاصله با پارچه، خشک کنید. به هیچ‌عنوان از مواد شیمیایی قوی یا پاک‌کننده‌های خشن استفاده نکنید.
تمیزکاری قسمت‌های داخلی پیانو هم، مثل سیم‌ها و چکش‌ها، بهتر است توسط یک تکنسین حرفه‌ای انجام شود؛ چون این اجزا حساس‌اند و ممکن است با کوچک‌ترین بی‌احتیاطی آسیب ببینند.
۳- خالی بودن اطراف پیانو: همیشه دقت کنید که اطراف پیانو فضای کافی برای حرکت آزادانه وجود داشته باشد. این نه‌تنها برای راحتی نوازنده مهم است، بلکه برای جلوگیری از ضربه به پیانو و آسیب به سیم‌ها و مکانیزم‌های آن ضروری است.
۴- حمل‌ونقل پیانو: حمل و جابه‌جایی پیانو باید توسط افراد حرفه‌ای انجام شود. هرگونه نقل و انتقال نامناسب می تواند به صفحه‌ی صدا، سیم‌ها و چکش‌ها آسیب برساند.
به یاد داشته باشید، بعد از انتقال پیانو به محل جدید، باید ۲۴ ساعت صبر کنید تا ساز به ثبات برسد؛ سپس آن را کوک کنید.
۵- استفاده از تکنسین برای بازدید دوره‌ای و کوک پیانو: بهتر است یک یا دو بار در سال، یک تکنسین حرفه‌ایِ پیانو را برای چک و بررسی سازتان فرا بخوانید. این بازدید برای بررسی وضعیت کلی پیانو، تنظیمات مکانیکی، انجام کوک ساز و شناسایی هرگونه خرابی یا مشکل بالقوه ضروری است.
اگر پیانو در مکان‌های خاص و در معرض تغییرات شدید آب‌وهوایی قرار دارد (مانند مناطق خیلی مرطوب یا خشک) یا اینکه زیاد و به طور مدام از آن استفاده می شود (مانند پیانوهای استودیوها)، ممکن است نیاز به کوک و بازدید دوره‌ای بیشتری داشته باشد.
۶- استفاده صحیح از پیانو: قبل از نواختن پیانو دستان خود را بشویید (تا از انتقال چربی و کثیفی به کلیدها جلوگیری شود). هنگام استفاده از پدال‌ها، فشار بیش از حد وارد نکنید. از ضربه زدن محکم روی کلیدها خودداری کنید. بعد از اتمام تمرین هم، درپوش پیانو را ببندید و اگر روکش یا کاور برای سازتان تهیه کرده‌اید، آن را روی سازتان بکشید.
نگهداری از پیانوهای دیجیتال
محافظت از پیانوهای دیجیتال نسبت به پیانوهای آکوستیک ساده‌تر است، اما همچنان مراقبت‌هایی وجود دارد که با انجام آنها، عملکرد و عمر مفید ساز حفظ شود.
۱- محل نگهداری مناسب: پیانوهای دیجیتال به اندازه‌ی پیانوهای آکوستیک به رطوبت حساس نیستند، اما بهتر است در محیط‌هایی با رطوبت ثابت و مناسب نگهداری شوند.
گرمای زیاد نیز می‌تواند به قطعات الکترونیکی داخل پیانو آسیب برساند؛ بنابراین بهتر است این نوع پیانوها دور از منابع گرمایشی مانند بخاری، رادیاتور یا نور مستقیم خورشید نگهداری شوند. توجه داشته باشید که فضای نگهداری سازتان تهویه‌ی مناسب داشته باشد تا از گرم شدن بیش از حد محیط جلوگیری شود.
ضمناً محل قرارگیری پیانوی خود را جایی دور از درب‌ها، پنجره‌ها و دیوارهای خارجی در نظر بگیرید. این مکان‌ها موقعیت‌های مناسبی برای نفوذ رطوبت، گرد و غبار، هوای سرد و گرم و تابش مستقیم نور خورشید هستند.
۲- محافظت از صفحه کلید: قبل از نواختن پیانو از تمیز بودن دستانتان اطمینان حاصل کنید که از انتقال چربی و آلودگی به کلیدها جلوگیری شود. هنگام نوازندگی، از فشار زیاد بر روی کلیدها اجتناب کنید تا آسیب نبینند. بعد از اتمام نواختن نیز، اگر پیانو درپوش دارد، آن را ببندید و اگر نه، از کاور و پوشش مخصوص برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به صفحه کلید استفاده کنید.
به یاد داشته باشید که هر چند وقت یک‌بار، با یک پارچه‌ی نرم و خشک صفحه کلید پیانو را تمیز کنید.
۳- مراقبت از باتری یا کابل برق: اگر پیانوی دیجیتال شما باتری قابل شارژ دارد، توصیه می‌شود که باتری را به‌طور منظم شارژ کنید. همچنین، هنگام عدم استفاده‌ی طولانی مدت از پیانو، باتری را خارج کرده و آن را در مکانی خشک و خنک نگهداری کنید.
اگر پیانوی دیجیتال شما با برق کار می‌کند، از کابل برق استاندارد و مناسب و پریزهای محافظ برق استفاده کنید. به طور دوره‌ای سیم‌ها و اتصالات ساز را چک کنید که دچار قطعی یا اسیب‌دیدگی نشده باشند. ضمناً سیم‌ها و کابل‌های ساز را به خوبی سازماندهی و مرتب کنید تا کسی از روی آنها رد نشود یا به آنها گیر نکند.
۴- به‌روزرسانی نرم افزار: برخی از پیانوهای دیجیتال به‌روزرسانی نرم‌افزاری نیاز دارند تا عملکرد بهینه‌ی خود را حفظ کنند. اگر پیانوی دیجیتال شما از این قابلیت پشتیبانی می‌کند، از به‌روزرسانی ارائه شده توسط سازنده استفاده کنید.
نگهداری منظم و مراقبت از پیانو، چه دیجیتال و چه آکوستیک، به طور قابل توجهی، به طول عمر و حفظ کیفیت صدای آن کمک می‌کند. با رعایت نکاتی چون قرار دادن پیانو در محیط مناسب، تمیزکاری اصولی و منظم، و نواختن صحیح و بدون فشار، می‌توان ساز را در شرایط ایده‌آل و عملکرد بهینه حفظ کرد. همچنین انجام بازدیدهای دوره‌ای و کوک منظم پیانو، علاوه بر حفظ کیفیت ساز، از بروز مشکلات احتمالی نیز جلوگیری می‌کند. خلاصه اینکه، با کمی دانش و آگاهی در مورد اصول نگهداری از سازها و اندکی توجه و مراقبت، می‌توانید از پیانوی خود سال‌ها لذت ببرید.