یکی از کارکردهای موسیقی را می‌توان افزایش دانش احساسی و آرامش جسم و روح در آدمی دانست. با این دانسته باید اضافه کرد که موسیقی هم مانند دیگر دانش‌ها نیازمند ابزار مناسب و با کیفیت برای خود است. پس می توان گفت که انتخاب ساز مناسب یکی از مهم‌ترین و اولین شرط یادگیری موسیقی است. با توجه به اینکه سه تار قدمت بسیاری دارد و در موسیقی ایرانی بسیار پرکاربرد است، افراد زیادی را به سوی خرید سه تار کشانده است.
چنان چه این ساز را انتخاب کرده‌اید و به دنبال قیمت سه تارهای مختلف هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم تا آخر با ما همراه باشید. سعی داریم با معرفی انواع سه تار و بیان تفاوت‌ها و ویژگی هر یک انتخاب را برای شما ساده‌تر و آگاهانه‌تر کرده تا بتوانید با در نظر گرفتن بودجه، سطح، علاقه و سلیقه خود در هنگام خرید سه تار گزینه مناسب خود را انتخاب کنید.
ظاهر سه تار
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که ظاهر ساز تاثیری بر کیفیت آن ندارد. ممکن است یک سه تار را با انواع چوب‌ها و استخوان‌ها و … تزیین کرده باشند اما کیفیت آن از سه تار دیگری که چنین تزئینات را ندارد پایین‌تر باشد. پس می‌توان گفت ظاهر ساز ملاک اصلی در کیفیت ساز نیست. در این مورد تنها باید دقت داشت که هنگام خرید، سه تار در سلامت کافی باشد، یعنی ترک یا شکستگی روی کاسه و صفحه آن دیده نشود، سیم‌ها دارای اعوجاج نباشند، پرده‌ها پوسیده نباشند و به عبارت دیگر اجزا اصلی سه تار همگی در سلامت کامل دیده شوند. برای آشنایی بیشتر با اجزا سه تار به این لینک مراجعه کنید.
کیفیت سه تار
نوع مواد اولیه و مهم‌ترین آن‌ها چوبی که در ساخت ساز به کار می‌رود و همچنین کیفیت ساخت آن، درجه کیفی ساز را تعیین کرده و کیفیت صدای ساز و طول عمر آن را مشخص می‌کند. بنابراین هرچه کیفیت ساز سه تار بالاتر باشد، قیمت سه تار نیز گران تر می شود. بهترین چوب برای صفحه سه تار، چوب درخت توت است. معمولاً چوب توت زرد رنگ است. برای کاسه و دسته سه تار نیز بهترین انتخاب چوب درخت گردو یا توت است. هرچه قدمت چوب استفاده شده بیشتر باشد، هرچه گره‌های کمتری در سطح چوب وجود داشته باشد، سه تار با کیفیت‌تری تولید می‌شود و قیمت سه تار نیز بیشتر می‌گردد.
مهارت در ساخت سه تار
ممکن است در ساخت یک سه تار، از بهترین چوب استفاده شده باشد، اما مهارت و تجربه سازنده آن بالا نباشد. سازهایی که سازنده سرشناسی دارند، قیمت بالاتری داشته و در بین مردم و نوازندگان مطرح و شناخته تر می‌شود چرا که اگر مهارت بکار رفته در ساخت ساز بالا باشد، علاوه بر آنکه از ساز صدای بسیار دل‌نشینی بیرون می‌آید، طول عمر آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد. گاهی سازندگان مختلف برای سه تارهای ساخته شده توسط خود نیز سطح تعیین می‌کنند.
یک مُهر، دو مُهر و سه مُهر نام‌های مرسومی است که سازگرها برای تعیین سطح سازی که ساخته‌اند، استفاده می‌کنند. هرچه تعداد مُهر بیشتر باشد، کیفیت ساز و مواد مورد استفاده بیشتر است. البته ممکن است افرادی سودجو از مُهر سازگرهای شناخته شده استفاده کنند که در این مورد بهتر است سه تار را از سازنده یا افراد و فروشگاه‌های مورد اطمینان خریداری کرد و در صورت امکان ضمانت سلامت و اصل بودن آن را گرفت.
انواع سه تار
بطور کلی سه تار را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد. سه تار مشقی جهت تمرین‌های ابتدایی و نوآموزان است. سه تار معمولی برای افرادی که مدتی سه تار می‌نوازند و سه تار حرفه ای، برای افرادی که به صورت حرفه ای و در کنسرت ها از این ساز استفاده می کنند. این سطح بندی براساس توانایی سازگر، جنس چوب، قدرت و رنگ صدا مشخص می‌شود. بدیهی است که هرچه کیفیت ساز بهتر باشد در پیشرفت یادگیری موسیقی نیز تاثیر می گذارد.
نکات کلیدی در هنگام خرید سه تار
علاوه بر توضیحات بالا، نکات دیگری وجود دارد که دانستن آن‌ها می‌تواند در خرید سه تار کمک بسزایی داشته باشد.
- در صورت آشنا نبودن با سه تار هنگام خرید، پیشنهاد می‌شود فردی آگاه به سه تار را همراه خود برده یا از فروشگاه معتبر ساز را خریداری کنید.
- اگر از سازگر مستقیم ساز را می‌خرید در مورد سازگر اطلاعات کافی و معتبر کسب کنید.
- به سیم های ساز مضراب بزنید و به صدای آن گوش بسپارید. صدای سه تار باید نرم و یکدست باشد و تیزی و گز آزار دهنده، نداشته باشد.
- سه تاری را انتخاب کنید که صدای آن بیشتر به دل شما بنشیند. البته توصیه می‌شود به شفافیت صدای آن دقت کنید.
- ساز را وقتی نشسته اید در دست بگیرید و دقت کنید که سه تار در دست شما حالت راحتی دارد. دسته بیش از حد برای شما بلند نباشد یا وزن آن سنگین نباشد. ساز را از قسمت نقطه اتصال دسته و کاسه، روی انگشت سبابه خود قرار دهید. در این وضعیت باید ساز روی انگشت شما تعادل داشته باشد و بایستد. اگر این اتفاق رخ نداد یعنی ساز ساختار حرفه‌ای ندارد. برای انجام این تست مراقب باشد سه تار از دستتان نیفتاده و آسیب نشود.
- بزرگی یا کوچکی کاسه سه تار در کیفیت آن تاثیر ندارد تنها در زیری و بمی صدای سه تار تاثیر دارد که این نکته سلیقه‌ای است.
- سه تار را از روی عکس و ظاهر آن نمی‌توان انتخاب کرد.
- تیرگی یا روشنی و به عبارت دیگر رنگ سه تار تاثیری در کیفیت آن ندارد.
- بلندی صدای سه تار ملاک کیفیت ساز نیست. این نکته نیز بسیار سلیقه‌ای است.
- به تناسب قطر دسته و ضخامت آن دقت کنید. دسته سه تار باید طوری طراحی شده باشد که بالای دسته نازک‌تر از پایین آن باشد و این افزایش پهنا تدریجی اتفاق افتاده باشد.
- انگشت اشاره دست چپ خود را روی سیم و پشت پرده ها بگذارید و کمی آن را جابجا کنید و مطمئن شوید که انگشت ها راحت روی دسته ساز حرکت می‌کنند.
- دقت کنید که پرده‌های بسته شده روی دسته سه تار کم نباشند. بطور معمول سه تار 25 باید پرده داشته باشد. ممکن است این تعداد به عدد 28 هم برسد اما نباید کم‌تر از 25 باشد.
- گاهی اوقات خرید سه تار دست‌دوم هم پیشنهاد خوبی است. سه تار نیز مثل خیلی از سازها هرچه کهنه‌تر باشد و بیشتر با آن کار شده باشد، صدای بهتر و دلنشین تری خواهد داشت. اما بهتر است که برای خرید سه تار دست‌دوم نیز فردی با تجربه در این زمینه با خود همراه داشته باشید.
در پایان باید گفت که پس از تهیه سه تار مناسب، یادگیری توسط مدرس مناسب نیز بحث کلیدی دیگر است. امروزه به واسطه پیشرفت تکنولوژی موسیقی را می‌توان به صورت آنلاین و در هر جایی یاد گرفت. مجموعه سه تار خنیاگر با تدریس طینوش بهرامی در این مسیر گزینه بسیار خوبی است که با شیوه‌ای تازه و دقت کافی این ساز را آموزش داده است.